Silva Rerum | 01.09.2021 Kapa ze zbiorów jasnogórskich, o wymiarach 137,5 x 279 cm, przechowywana jest w skarbcu (magazynie). Tkanina głównej powierzchni kapy pochodzi prawdopodobnie z XVI wieku z Turcji, tkanina pasa i kaptura z XVII wieku z Francji, a pozostałe elementy z XX wieku z Europy Zachodniej. Kapę tworzy tkanina jedwabna o splocie atłasowym, która jest lansowana i broszowana nicią jedwabną ze złotym oplotem, podczas gdy pas i kaptur tworzy tkanina jedwabna o splocie atłasowym, broszowana nicią z oplotem srebrnym.
Kapa (oznaczona w zbiorach jasnogórskich numerem inwentarzowym TK 49) została wykonana z dwóch rodzajów tkanin. Jej główna powierzchnia składa się z 17 fragmentów starszej tkaniny o zielonym tle, na którym widnieje wzór wydobyty kolorem kremowym i złotym. Jest to stosunkowo drobny motyw sieciowy utworzony z kilku rodzajów liści ostu i akantu o postrzępionych krawędziach. W okach sieci widać motywy palmet utworzone z podobnych liści, z odrastającymi od każdego motywu czterema odnogami. Pas i kaptur uszyte zostały z młodszej tkaniny o łososiowym tle, na którym widnieje wzór wydobyty kolorem srebrnym. Powierzchnia tych elementów jest podzielona faliście wijącą się gałązką wzbogaconą ośmiopłatkowymi kwiatkami. W polach ograniczonych przez gałązki znajdują się przestylizowane, symetryczne bukieciki przypominające palmety.
Historia kapy nie jest znana. W obecnym kształcie wykonano ją być może w XX wieku na bazie starszego paramentu. Związek tkaniny tworzącej główną powierzchnię kapy z darami Sobieskich nie jest potwierdzony źródłowo.
Kapa była jedynie wzmiankowana w opracowaniach o charakterze inwentaryzacyjnym.
Identyfikacja głównej powierzchni kapy jako tkaniny tureckiej – wobec przyjętych w opracowaniu założeń metodologicznych – skłania do włączenia jej do grupy darów złożonych przez Sobieskich (raczej synów króla niż jego samego). Cały zespół wyrobów orientalnych, głównie tureckich, zachowany na Jasnej Górze cechuje niezwykła różnorodność – był to najprawdopodobniej najbogatszy dar wotywny złożony przez Sobieskich, o wyjątkowo reprezentacyjnym charakterze. Naturalna wydaje się obecność w tym zespole tkanin tureckich, z których następnie, w różnych okresach, wykonywano szaty liturgiczne. Nie można jednak zupełnie wykluczyć pochodzenia tkaniny od innej osoby – zagadnienie to poruszyła, w związku z ornatem sporządzonym z hilatu, Magdalena Piwocka (zob. ornat biały z klasztoru paulinów na Jasnej Górze). Tkanina turecka użyta do wykonania kapy ma swoją analogię w tkaninie z Muzeum Narodowego w Krakowie opublikowanej przez Emanuela Świejkowskiego (Zarys artystycznego rozwoju tkactwa i haftarstwa objaśniony zabytkami Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 1906, okładka i objaśnienia na s. nlb. 303, poz. 13 na s. 207).
Literatura:
Inwentarz naukowy tekstyliów jasnogórskich przygotowywany od 1997 roku przez zespół z Katedry Konserwacji i Restauracji Tkanin Zabytkowych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie pod kierunkiem Heleny Hryszko, wydruk w zbiorach klasztoru paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie.
O. Jan Golonka OSPPE, Jerzy Żmudziński, Dzieje i aktualny stan badań nad zabytkowymi haftami i tkaninami w zbiorach Jasnej Góry, w: Tekstylia w zbiorach sakralnych. Inwentaryzacja – konserwacja – przechowywanie, Warszawa 2013, il. 4 na s. 325.