© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   01.09.2021

Wota Sobieskich. Portret królewicza Jakuba Ludwika Sobieskiego (1667–1737) z klasztoru paulinów na Jasnej Górze

Obraz w owalnym polu przedstawia młodego mężczyznę ukazanego w popiersiu, który w 3/4 jest zwrócony w lewą heraldycznie stronę. Pociągłą twarz o młodzieńczych, delikatnych rysach okala masywna peruka z czarnych loków opadających na ramiona. Mężczyzna jest ubrany w zbroję, a wokół szyi ma zawiniętą białą koronkową chustę. Na jego piersi znajduje się łańcuch z Orderem Złotego Runa, a na prawym barku, na zbroi, osadzony jest niewielki klejnot w formie tarczy herbu Janina pod koroną. Tło przedstawienia jest jednolite, brązowawe, a blisko twarzy lekko rozświetlone. Obraz jest oprawiony w nowszą drewnianą, profilowaną i złoconą ramę.

Portret mógł zostać ofiarowany klasztorowi przez samego królewicza Jakuba, który po śmierci ojca, począwszy od 1697 roku, wielokrotnie przebywał w sanktuarium i przesyłał tu bardzo cenne dary. Obraz należy do serii portretów zdobiących wnętrze skarbca. Seria ta została zapewne ukształtowana na początku lat 20. XX wieku, kiedy przeprowadzono remont skarbca i – jak możemy przypuszczać – grupę wizerunków ze zbiorów klasztoru przystosowano przy okazji do ekspozycji, odnawiając je i oprawiając w nowe ramy. Portret Jakuba Sobieskiego został w tym czasie naklejony na deskę. Obecny stan powierzchni malowidła utrudnia ocenę jego rzeczywistej wartości artystycznej. Zawieszony w skarbcu razem z nim portret brata, zapewne Konstantego Sobieskiego, nie stanowi jego pendant i został wykonany w innym czasie (zob. Portret królewicza Konstantego Władysława Sobieskiego (1680–1726) (?) z klasztoru paulinów na Jasnej Górze).

Obraz opublikowany przez Zofię Rozanow i Ewę Smulikowską jako „młodzieńczy” jest datowany na około 1696 rok. Dolną granicę czasu powstania portretu wyznacza fakt przedstawienia królewicza z Orderem Złotego Runa, który Jakub Ludwik otrzymał od króla Hiszpanii, Karola II, w 1682 roku. Rysy twarzy i ujęcie postaci bardzo przypominają wizerunek syna Jana III na zbiorowym portrecie rodziny królewskiej, uważanym za dzieło francuskiego malarza Henriego Gascara, wykonanym zapewne w Rzymie być może w 1691 roku (a na pewno przed 1693 rokiem, kiedy to powtórzono go w rycinie), który zachował się w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu (znane są też inne przypisywane Gascarowi wizerunki królewicza Jakuba Sobieskiego). Obraz Gascara najprawdopodobniej został namalowany na podstawie dobrej klasy portretów przysłanych z Polski, wśród których mógł się znajdować portret będący także pierwowzorem dla obrazu jasnogórskiego. Na wizerunku jasnogórskim twarz królewicza wydaje się być młodsza i delikatniejsza niż na obrazie Gascara, co pozwala na nieco wcześniejsze datowanie.


Literatura:

Zofia Rozanow, Ewa Smulikowska, Spuścizna artystyczna Jasnej Góry jako wyraz protektoratu królewskiego i narodowego nad sanktuarium, w: Z dziejów sztuki Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, pod redakcją Ewy Chojeckiej, seria Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Nr 494, Katowice 1982, s. 177.

Zofia Rozanow, Ewa Smulikowska, Zabytki sztuki Jasnej Góry. Architektura. Rzeźba. Malarstwo, Katowice 2009, s. 61, il. 634 na s. 447.