© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   01.09.2021

Wota Sobieskich. Próbki tkanin z trumny Jana III Sobieskiego w katedrze wawelskiej oraz innych tkanin związanych z osobą monarchy z Muzeum Narodowego w Krakowie

Tkaniny są jedwabne (lama, atłas, brokat aksamitny, ryps) i zostały wykonane w 2. połowie XVII wieku w Europie Zachodniej (we Francji?) i Turcji (?). Oprawa z drewna oraz ze stopu miedzi i szkła powstała w 2. połowie XIX wieku we Francji. Fragmenty są przechowywane w Muzeum Narodowym w Krakowie w Zbiorach Czartoryskich (nr inw. XIII–2716). Poszczególne tkaniny (najważniejsze spośród ujętych w opisie) mają następujące wymiary: 1 – 13 x 16,3 cm, 2 – 6 x 11 cm, 3 – 11 x 4 cm, 4 – 23 x 2 cm, 5 – 17,5 x 2 cm i 6 – 13,5 x 2 cm.

Tkaniny przechowywane są w rodzaju przeszklonej tablicy o drewnianym trzonie, oprawionej w gładkie metalowe ramki. Na tablicy, jeden obok drugiego zostały rozmieszone fragmenty tkanin, szczelnie zakrywające tło. Niektóre z nich są opisane na karteczkach. W zespole tym znajdują się: 1) w lewym dolnym rogu duży fragment tkaniny określonej jako lama złota o żółtym tle (identyfikowany jako fragment żupana króla); 2) w prawym dolnym rogu złocisty atłas ze wzorem z drobnych zgeometryzowanych motywów w układzie pasowym; 3) w lewym górnym rogu aksamit jedwabny, pierwotnie barwy malinowej, ze wzorem wydobytym nicią złotą i z motywami zapewne granatów i liści; na granicy fragmentów 1) i 3), w połowie wysokości tablicy kartka z napisem: „Szaty Króla Jana”; 4) w połowie wysokości po prawej stronie fragment grubego rypsu o barwie malinowej, a obok karteczka z napisem: „Od Chorągwi przez niego | w Wiedniu złożoney”; 5) w pobliżu ostatniego fragmentu kawałki ozdobnej frędzli ze srebrnej nici i bajorka, a obok karteczka z napisem: „franzla od szabli”; 6) wzdłuż lewego dolnego i części prawego boku tablicy galon ze złotej nici z prostymi ozdobami o formach geometrycznych (sześcioliście, łańcuszek).

Próbki tkanin z trumny królewskiej zostały zabrane przez Izabelę Czartoryską z grobu w katedrze wawelskiej najprawdopodobniej w 1784 roku, w czasie przenoszenia zwłok królewskich do nowej trumny i sarkofagu ufundowanego przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w związku z 100. rocznicą bitwy wiedeńskiej. Izabela Czartoryska oraz osoby z jej otoczenia miały być obecne w czasie tych wydarzeń (zob. Michał Rożek, Zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Echa wiktorii, Kraków 2008, s. 66, w którym to tekście mowa o uszkodzeniu wąsów królewskich przez damy obecne w czasie otwierania trumny monarchy). Tkaniny te były następnie przechowywane w muzeum księżnej Izabeli w Puławach, gdzie odnotowano je w inwentarzu z 1815 roku, który jest znany z odpisu z 1849 roku (Kraków, Biblioteka Czartoryskich, rkps XVII 2339: Inwentarz Świątyni Sybilli w Puławach w miesiącu lipcu 1815 roku spisany, w Paryżu w sierpniu 1849 roku przepisany, z dodaniem wskazówek osób i rzeczy, poz. 628 na s. 75). Obok portretu króla uwzględniono tam: „kawałek sukni tegoż w oprawie mahoniowej”. Po połowie XIX wieku w Paryżu dodano do tych próbek inne tkaniny wiążące się z Sobieskim i całość oprawiono w rodzaj tablicy w metalowej ramce (według informacji na karcie muzealnej zabytku, opracowanej w Muzeum Narodowym w Krakowie przez Marię Gutkowską-Rychlewską w 1959 roku, metalowe ramki wykonane zostały w paryskiej firmie Binant).

Zabytek nie był bardziej szczegółowo opracowywany (poza muzealną kartą katalogową).

Tkaniny wydobyte z trumny króla, o proweniencji raczej niebudzącej wątpliwości, są niezwykle cennym świadectwem gustu monarchy. Zachowane w zadowalającym stanie próbki tkanin powinny zostać poddane konserwacji i dokładnym badaniom, które pozwoliłyby ustalić wykorzystaną technologię i proweniencję środowiskowo-warsztatową – do tego czasu obowiązujące mogą być ustalenia poczynione przez wytrawną badaczkę dawnych tekstyliów i ubiorów, Marię Gutkowską-Rychlewską, która opracowała kartę inwentarzową obiektu.