© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   01.09.2021

Wota Sobieskich. Sukienka cudownego obrazu Matki Boskiej Krasnobrodzkiej z kościoła par. i klasztornego dominikanów pw. Nawiedzenia NMP w Krasnobrodzie (zaginiona?)

Srebrna (?) sukienka o wymiarach zbliżonych do wymiarów obrazu (14 x 9 cm) powstała około 1690–1699 roku w Polsce.

W jedynej publikacji wspominającej o takim obiekcie (Agnieszka Szykuła-Żygawska, Matka Boska…, zob. Literatura) podano jego krótką charakterystykę: miała to być „srebrna blacha”, którą „jest zasłonięty święty obrazek. Widnieje na niej wyciśnięta postać Matki Boskiej Krasnobrodzkiej, przed którą klęczą modlący się król Jan III Sobieski wraz z Marią Kazimierą”.

Uznany za cudowny, wizerunek w Krasnobrodzie jest odbitką graficzną, zapewne miedziorytem na papierze, przedstawiającą Matkę Boską adorującą Dzieciątko. Jest to kompozycja o dość uproszczonych formach utrudniających datowanie, które jednak można ostrożnie sprecyzować na 1. połowę XVII wieku. Najstarsza wzmianka o kulcie wizerunku pochodzi z 1649 roku. W 1664 roku przy kościele osadzono konwent dominikanów (skasowany w 1864 roku). Maria Kazimiera ufundowała kościół murowany, który został wzniesiony w latach 1690–1699 (potwierdza to tablica fundacyjna nad wejściem). Fundacja była związana z uzdrowieniem z choroby dzięki modlitwie przed wizerunkiem w Krasnobrodzie, co miało jakoby nastąpić w 1680 roku. Związek pary królewskiej z tą miejscowością łatwo wytłumaczyć położeniem Krasnobrodu na trasie podróży monarszych z Warszawy do Żółkwi. Maria Kazimiera zamówiła projekt świątyni nie u któregoś z architektów królewskich, ale u czynnego w Zamościu nadwornego architekta ordynata Marcina Zamoyskiego, Jana Michała Linka (zmarłego w 1698 roku), zapewne dlatego, że znała go z czasów, gdy była żoną ordynata zamojskiego. W latach 1767–1769 świątynia została przebudowana: powstała nowa fasada i dobudowano kruchtę (ogólnie na temat sanktuarium w Krasnobrodzie, początków kultu i architektury świątyni zob. Aneta Kramiszewska, Prawdziwie jest to dom Boga i brama do nieba! Opowieść etiologiczna miejsc świętych w zwierciadle sztuki, Lublin 2012, s. 125–126, 337–342; Jerzy Kowalczyk, Inżynier Jan Michał Link autor tzw. lenartowiczowskiej grupy kościołów 2. połowy XVII w. (Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Warszawskiego w dniu 14.VI.1960 r.), „Biuletyn Historii Sztuki”, R. XXIII, 1961, Nr 2, s. 188–189).

Informację o sukience fundacji królowej Marii Kazimiery w Krasnobrodzie podaje tylko jedna publikacja – opracowanie Agnieszki Szykuły-Żygawskiej.

Wiadomość o sukience podana przez autorkę książki o obrazie krasnobrodzkim, sformułowana w takiej formie, jakby sukienka miała obecnie znajdować się na wizerunku czy obok niego (czego nie udało się potwierdzić), oparta jest zapewne nie na własnych obserwacjach, ale została zaczerpnięta z trudnego do określenia źródła. Jednak istnienie takiej ozdoby (obecnie zaginionej?) wydaje się być bardzo prawdopodobne. Sobiescy chętnie wpisywali się w tradycję darów wotywnych tego rodzaju, o czym świadczą wzmianki o plakietkach wotywnych i posążkach składanych m.in. na Jasnej Górze i w katedrze lwowskiej.


Literatura:

Agnieszka Szykuła-Żygawska, Matka Boska Krasnobrodzka, Szafarka Łask, Pocieszycielka Zamojszczyzny. Przedstawienia Matki Boskiej Adorującej Dzieciątko, powstałe z inspiracji wydarzeniem w borze pod Krasnobrodem 1640 roku, Krasnobród-Lublin 2015, s. 21.

Jerzy Żmudziński, Gest wotywny Marii Kazimiery, w: Maria Kazimiera Sobieska (1641–1716). W kręgu rodziny, polityki i kultury, redakcja naukowa Anna Kalinowska, Paweł Tyszka, seria Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Studia i Materiały, VI, Warszawa 2017, s. 243.