© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   01.09.2021

Wota Sobieskich. Tabliczka z grobu królowej Marii Kazimiery Sobieskiej z bazyliki archikatedralnej pw. św. św. Stanisława bpa i Wacława na Wawelu

Srebrna tabliczka o wymiarach 19,9 x 28 cm ma formę poziomo rozciągniętego kartusza z szerokim obramieniem o zewnętrznym obrysie utworzonym z falistej wklęsło-wypukłej linii, który został wzbogacony parami wolut – większych (na osi pionowej) i mniejszych (u dołu, po bokach) – oraz udekorowany liśćmi akantu i motywem rybiej łuski. W głównym polu znajduje się napis: „CORPUS | Serenissimae ac Potentissimae | MARIAE CASIMIRIAE. | Reginae Poloniae Magnae Ducissae Litthvaniae &: [et caetera] | IOANNIS III. Reg[is] Pol[oniae] Consortis. Natae A[nno] 1646. | Obijt D[ie] 30. Ianuarij. A[nno] 1716. Blois. | AEtatis. 70. | Sepulta Cracoviae D[ie] 15. Ianuarij. | A[nnp] 1734”.

Tabliczka została wykonana w Krakowie w związku z pogrzebem pary królewskiej (oraz Augusta II), który odbył się na Wawelu 15 I 1734 roku (zwłoki królowej, zmarłej w Blois w 1716 roku, do 1733 roku spoczywały w klasztorze kapucynów w Warszawie). Szczątki Sobieskich zostały złożone w krypcie św. Leonarda, pod kaplicą Wazów. Umieszczenie na tabliczce daty uroczystości świadczy o tym, że musiała ona zostać wykonana w czasie bardzo bliskim pogrzebowi. Pierwotnie tabliczka przybita była do krótszego boku trumny, po tej samej stronie, po której na wieku umieszczona była korona, czyli przy głowie królowej (wygląd późnobarokowej trumny Marii Kazimiery utrwalił w 1814 roku Michał Stachowicz na rysunku zachowanym w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, znanym także z kopii – zob. tamże, Zbiory Graficzne, sygn. IR 1179). Tabliczka niewątpliwie została zdjęta z silnie zniszczonej trumny królowej w trakcie przenoszenia jej ciała do nowego sarkofagu ufundowanego przez cesarza austriackiego Ferdynanda I. Sarkofag został wykonany w 1840 roku przez Karola Ceptowskiego i umieszczony w krypcie św. Leonarda obok sarkofagu Jana III (por. Michał Rożek, Groby królewskie w Krakowie, Kraków 1977, s. 91–94, 141–142; inskrypcję na sarkofagu przywołuje Corpus inscriptionum…, zob. Literatura, poz. 32 na s. 299).

Oprócz drobnych wzmianek w starszej literaturze istnieje katalogowe omówienie zabytku przygotowane przez Ojcumiłę Sieradzką-Malec z okazji wystawy w 2000 roku i niezależna od tego opracowania edycja samego napisu dokonana przez Agnieszkę Perzanowską.

Przedmiot był ściśle związany z grobowym ceremoniałem monarszym kultywowanym na Wawelu przez stulecia. Znane się liczne tabliczki grobowe innych monarchów, nie ma jednak informacji o tabliczce króla Jana III Sobieskiego (wydaje się prawdopodobne, że istniała, skoro para monarsza została pochowana razem w tym samym czasie – być może znajduje się ona na nowej trumnie, która została wstawiona do kamiennego sarkofagu ufundowanego w 1784 roku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; dalsze uwagi na temat pochówku króla można znaleźć w publikacji ks. Andrzeja Witko Groby królewskie…, zob. Literatura, s. 173–175). Pod koniec XIX wieku tabliczka traktowana była jak ważna pamiątka odnosząca się do królowej i dlatego wypożyczono ją na jubileuszową wystawę w 1883 roku. W katedrze wawelskiej znajduje się jeszcze jedna inskrypcja poświęcona pamięci pary królewskiej – na nagrobku ufundowanym przed 1760 roku – zob. Corpus inscriptionum…, poz. 259 na s. 259).


Literatura:

Ambroży Grabowski, Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej Polski. Diariusze, relacje, pamiętniki itp. służyć mogące do objaśnienia dziejów krajowych: tudzież Listy Historyczne do panowania królów Jana Kazimierza i Michała Korybuta oraz listy Jana Sobieskiego marszałka i hetmana wielkiego koronnego z rękopismów zebrane, 1, Kraków 1845, s. 49.

Ambroży Grabowski, Groby, trumny i pomniki królów polskich w podziemiach i wnętrzu katedry krakowskiej na Wawelu, Kraków 1868, s. 48–49.

Katalog wystawy zabytków z czasów króla Jana III i Jego wieku, Kraków 1883 (wersja pełna, z dodatkami i tablicami), poz. 17 na s. 4.

Ks. Ignacy Polkowski, Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu, wyd. 3, Kraków 1883, s. 10.

Katalog zabytków sztuki w Polsce, 4, Miasto Kraków, 1, Wawel, red. Jerzy Szablowski, Warszawa 1965, vol. 1 – s. 120 (Tablice, poz. 8).

Aldona Sołtysówna, Złotnictwo skarbca i katedry na Wawelu, Kraków 1993, s. 65–66.

Marek Janicki, Tabliczki trumienne i epitafia na sarkofagach królewskich (1519–1596), „Studia Waweliana”, t. VIII, 1999, s. 150.

Ks. Andrzej Witko, Groby królewskie w katedrze na Wawelu u schyłku XVIII stulecia, w: Katedra krakowska w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.), red. Dariusz Nowacki, Kraków 1999, s. 175, il. 1 na tabl. nlb. po s. 180.

Wawel 1000–2000. Wystawa jubileuszowa, Katalog, 1, Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry, Zamek Królewski na Wawelu, maj–lipiec 2000, Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa, Muzeum Katedralne na Wawelu, maj–wrzesień 2000, Kraków 2000, poz. kat. I/178 na s. 204 (notę opr. Ojcumiła Sieradzka-Malec); 3, Ilustracje, Kraków 2000, il. 237.

Corpus inscriptionum Poloniae, 8, Województwo krakowskie, red. Zbigniew Perzanowski, 1, Katedra krakowska na Wawelu, wydała, wstępem i komentarzem opatrzyła Agnieszka Perzanowska, red. Roman Maria Zawadzki, Kraków 2002, poz. 243 na s. 250.

Aldona Sołtysówna, Co przetrwało po Janie III i Marysieńce, „Kraków. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny”, 2008, Nr 9 (47), s. 37.