Przywilej niepołomicki Stefana Batorego (29 stycznia 1583 roku)
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Przywilej niepołomicki Stefana Batorego (29 stycznia 1583 roku) Rafał Zgorzelski
Stefan Batory grafika Benoit Fajrat.jpg

Stefan Batory znany jest przede wszystkim z wojennego kunsztu oraz kapitalnej kampanii przeciwko Moskwie w latach 1577–1582. Znakomite zwycięstwa zakończone tryumfalnym zdobyciem Pskowa (1579) oraz Wielkich Łuków (1580) to jednak tylko niektóre z osiągnięć panowania Batorego w Rzeczypospolitej. Król ten wniósł znaczący wkład w rozwój komunikacji na ziemiach polskich, aczkolwiek początki jego panowania wcale na to nie wskazywały.

Po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 roku stracił moc przywilej prowadzenia poczty królewskiej wydany przez tegoż monarchę dla Sebastiana Montelupiego. Montelupi zdecydował się jednak utrzymywać pocztę na własny koszt i uzyskał sojusznika w osobie żony Stefana Batorego, Anny Jagiellonki, która zważywszy na trwający proces o tzw. sumy neapolitańskie zawarła z Montelupim umowę na świadczenie usług pocztowych. Początkowo Stefan Batory nie był, jak się zdaje, zainteresowany kwestią utrzymywania zygmuntowskiego modelu komunikacji pocztowej, a jej znaczenie uzmysłowiła mu przewidywana wojna z Portą Ottomańską oraz zmagania z Moskwą. Historia lubi jednak płatać figle. To właśnie Stefanowi Batoremu zawdzięczamy wydanie w Niepołomicach przywileju z 29 stycznia 1583 roku, tak ważnego dla dziejów komunikacji pocztowej. Aktem tym Batory nie tylko zatwierdził organizację poczty ustanowioną jeszcze przez Zygmunta Augusta i ponownie powierzył jej kierownictwo Sebastianowi Montelupiemu oraz jego bratankowi Waleremu, lecz również wprowadził dla przesyłek prywatnych w kraju (bez względu na odległość) jednolitą taryfę listową (4 gr. od 1 łuta). Wyprzedził tym samym o prawie 250 lat reformę poczty angielskiej dokonana przez Rowlanda Hilla. Poczta polska – jako jedyna w Europie – stosowała do roku 1840 jednolite opłaty za korespondencję.

W tym samym przywileju Stefan Batory zobligował Montelupich do utrzymywania na własny koszt stałej komunikacji między Krakowem i Wenecją, 2 razy w miesiącu (a więc 24 razy w roku). Trasę tę pokonywano w obie strony w ciągu 15 dni. Poczta była również zobowiązana do przekazywania – na koszt Montelupich – wszelkiej korespondencji monarchy do Warszawy, gdy tam przebywała para królewska. Tytułem wynagrodzenia Montelupi otrzymywali z kasy królewskiej pensję roczną w wysokości 1000 zł. Poczta Montelupich była nadal instytucją królewską, a ich pracownicy nosili na ubraniach herb królewski. Sebastian i Walery Montelupi uzyskali zgodę na rozbudowę sieci urządzeń komunikacyjnych na obszarze całego państwa, co pozwoliło na włączenie Rzeczypospolitej do europejskiego systemu komunikacji pocztowej. Utrzymywali oni również komunikację (w cyklu 10-dniowych kursów) między Krakowem, Warszawą a Wilnem. Warto też dodać, że przywilej niepołomicki zwalniał z opłat za korzystanie z usług poczty zakony: franciszkanów, dominikanów, bernardynów, karmelitów i augustynów.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem