Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Graby przygotowane do nasadzeń kompensacyjnych, fot. Łukasz Przybylak

Jesiennej odsłony rewaloryzacji pałacowych ogrodów w 2018 r. ciąg dalszy. Tym razem powrót do przeszłości rozgrywa się we wschodnim skraju Ogrodu Północnego przy pałacu wilanowskim. Na styku ogrodu z salonem ogrodowym na tarasie górnym, w osi pałacowej Galerii Północnej znajduje się metalowa pergola. To rozpoczęta przez muzeum kilka lat temu rekonstrukcja bindaża.

Bindaż, znany także jako berso (fr. berceau), istniał w północnej części ogrodów pałacowych co najmniej od połowy XVIII w. Pod tajemniczą nazwą bindaż kryje się sklepiona, często formowana aleja. Szpalerowo sadzone i formowane drzewa (graby, lipy, często winorośl, a w XIX w. także pnącza ozdobne) prowadzone były po drewnianej, metalowo-drewnianej lub metalowej konstrukcji. W szczytowej fazie baroku bindaże funkcjonowały często wyłącznie jako misternie wykonane, ażurowe formy architektoniczne.

Dokumentowany archiwaliami i odkryciami archeologicznymi bindaż wilanowski wsparty był na drewnianej konstrukcji. Prowadzone po niej przez ogrodników graby tworzyły zielony tunel. Lokalizacja bindaża w północnej części ogrodu nie była przypadkowa. Już od końca XVII w. północne otoczenie pałacu dedykowane było królowej. Przez cały XVIII w. kobiece konotacje tej części ogrodu były utrzymywane przez kolejnych właścicieli pałacu. Bindaż zapewniał spacerującej po ogrodzie pani schronienie przed palącymi promieniami słońca. Wilanowski bindaż prowadził bezpośrednio z wyjścia północnej galerii pałacu i przybierając kształt litery L, wiódł wprost w kierunku zachodnim pałacowej fosy i znajdującej się wówczas nad nią ozdobnej groty/pawilonu.

Dla kontrastu i podkreślenia konotacji pana domu z boskim słońcem XVIII-wieczne lustrzane odbicie układu bindaża w południowej części ogrodu miało formę szpalerowo obsadzonej, otwartej od góry alei.

Rewaloryzacja bindaża, fot. Łukasz Przybylak

Obecnie pracujemy nad odtworzeniem szpalerowego nasadzenia grabowego (Carpinus betulus) tworzącego dwa odcinki bindaża. 68 sztuk wyselekcjonowanych grabów zostało posadzonych według naszych wskazań dzięki realizacji nasadzenia kompensacyjnego przez Zakład Budowlano-Remontowy BUDREM sp. z o.o. sp. k.

Cztery rzędy grabów (po 17 sztuk każdy) wyznaczyliśmy dokładnie w miejscu XVIII-wiecznego bindaża (jego znany z archiwalnych map przebieg potwierdziły prowadzone w tym rejonie w latach 2006 i 2008 wykopaliska archeologiczne – gis.muzeum-wilanow.pl/archeologia).

Graby posadzono w rozstawie 60–65 cm, którą to „historyczną” miarę odnaleźliśmy w słynnym zrekonstruowanym bindażu Ogrodu Królowej przy pałacu Het Loo, a także w ogrodach w Herrenhausen, Sizilianischer Garten oraz Bildergalerie Garten w Sanssouci. Od 2019 r. graby prowadzone będą przez wilanowskich ogrodników po metalowej konstrukcji, tak by za kilka lat stworzyć zamknięty, zielony korytarz. Najpierw jednak drzewa będą przycinane w taki sposób, aby utworzyły zwarty, uformowany szpaler. Przed nami jeszcze wymiana obecnych stalowych obrzeży bindaża na dębowe, by jak najbardziej zbliżyć się do historycznego wizerunku ogrodowego bindaża.

Realizowane obecnie we współpracy z Zakładem Budowlano-Remontowym BUDREM sp. z o.o. sp. k. prace rewaloryzacyjne są kolejnymi z ważniejszych w tej przestrzeni. Podobnie jak miało to miejsce w XVIII, XIX i na początku XX w. Ogród Północny przy pałacu oddzieli się wizualnie od salonu ogrodowego na tarasie górnym. Podkreślona zostanie także dodatkowo główna oś kompozycji przestrzennej tego miejsca datowana na koniec XVII w. To kolejny już realizowany przez muzeum krok do utrzymania i uwypuklenia układu głównych osi kompozycji przestrzennej rezydencji wilanowskiej, które – pomimo iż niematerialne – trwają w tej przestrzeni od końca XVII w.

Dziękujemy Zakładowi Budowlano-Remontowemu BUDREM sp. z o.o. sp. k. za wybranie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie do realizacji obowiązku nasadzeń kompensacyjnych dla prowadzonej przez siebie inwestycji.
Wszystkich inwestorów chcących w 2019 r. zrealizować nałożony na prowadzoną przez nich inwestycję obowiązek nasadzeń kompensacyjnych z krzewów i drzew zapraszamy do kontaktu z muzeum.