Obraz Bitwa pod Wiedniem z przeznaczeniem dla żółkiewskiej kolegiaty namalował Martino Altomonte w połowie lat 90. XVII wieku, ale szkice rysunkowe i olejne do tego monumentalnego płótna powstały już wiele lat wcześniej. Świadczą o tym niektóre rysunki ze szkicownika malarza przechowywanego w opactwie w Melku, rysunek zachowany w zbiorach Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie oraz olejne studium z Herzogenburga datowane i sygnowane: Mar: Alto: f. 1685. Do zbiorów opactwa kanoników regularnych trafiło ono w 1776 roku, poprzez zakup płótna za kwotę 26 florenów i 36 koron od Bartolomea, syna Martina, malarza pracującego nad dekoracjami wnętrz klasztoru oraz kościoła w Herzogenburgu.

Między olejnym szkicem a ostateczną redakcją z Żółkwi (dziś na zamku w Olesku) istnieją różnice w detalach i tonacji. Nie uległy zmianie zasadnicze elementy kompozycji: starcie skrzydlatej husarii z Turkami na pierwszym planie, tureckie namioty, spowity dymem Wiedeń oraz wzgórza otaczające miasto, z których cesarskie i niemieckie wojska atakowały pozycje janczarów, a przede wszystkim główny bohater (i zleceniodawca) dzieła: Jan III Sobieski, ukazany na wzór antycznych czy biblijnych herosów. Wzorem dla postaci króla mogły być dla Altomontego przedstawienia Aleksandra Wielkiego i Konstantyna Wielkiego lub jeździec ze słynnego fresku Rafaela w Stanzach Watykańskich: Wypędzenie Heliodora ze świątyni, a z polskich wizerunków władcy: Apoteoza Jana III pędzla nadwornego malarza Jerzego Eleutera Szymonowicza-Siemiginowskiego, prywatnie szwagra Altomontego.

oprac. A. Ziemlewska