Sprawa tłoka pieczęci wielkiej litewskiej Jana III
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Sprawa tłoka pieczęci wielkiej litewskiej Jana III Stefan Ciara
jan_iii_sobieski_portret_koronacyjny_baner

Zwykle podczas pogrzebu króla następowało łamanie pieczęci, by uniknąć wystawiania uwierzytelnianych nimi fałszywych dokumentów. Procedura ta dotyczyła pieczęci pokojowej, używanej przez króla np. do prywatnej korespondencji, ale przede wszystkim pieczęci wielkiej koronnej i wielkiej litewskiej używanych przez kanclerzy obu narodów oraz pieczęci mniejszych używanych przez podkanclerzych koronnego i litewskiego.

Z pieczęcią wielką litewską Jana III postąpiono inaczej. Gdy w 1690 r. na kanclerza wielkiego po śmierci Marcjana Ogińskiego awansowany został dotychczasowy podkanclerzy Dominik Mikołaj Radziwiłł, wycofał on z użycia tłok używany przez poprzednika, polecając wykonanie nowego. Wycofany tłok dzielił losy nieświeskiego archiwum Radziwiłłów, którego najcenniejsze akta przewieziono podczas I wojny światowej z Nieświeża do Mińska, a następnie, w 1919 r., do Warszawy. Archiwum Warszawskie Radziwiłłów ulokowano najpierw w pałacu Janusza Franciszka Radziwiłła przy ul. Bielańskiej, a następnie w kamienicy przy ul. Marszałkowskiej. Podczas II wojny światowej archiwalia radziwiłłowskie przechowywane w fortach Sokolnickiego, a następnie na Ursynowie i Służewie, ocalały niemal w całości. Gdy po wojnie dawne prywatne archiwa rodowe zostały włączone do zasobów archiwów państwowych, także omawiany tłok pieczętny znalazł się w zasobie AGAD wraz z archiwaliami radziwiłłowskimi.

Tłok o średnicy 95 mm wykonano ze srebra, w jego centrum wyryte jest godło państwowe Wielkiego Księstwa Litewskiego, czyli Pogoń, wokół którego znajduje się 11 tarcz z herbami województw litewskich. Na obrzeżu tłoka znajduje się tak zwana legenda, czyli pełna łacińska intytulacja Jana III. Używanie pieczęci ułatwiał pionowy uchwyt, do którego przytwierdzono kółko służące do przewleczenia skórzanego rzemienia. Tłok pieczęci wielkiej litewskiej Jana III jest jedynym zachowanym tłokiem używanym przez staropolskie kancelarie królewskie.

Król Jan III Sobieski i jego epoka, opr. J. Płocha, Warszawa 1986 (fotografia)

Kuczyński S. K., Pieczęć wielka litewska Jana III w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, „Wiadomości Numizmatyczne”, t. 7, 1963

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem