Teza Andrzeja Kuropatnickiego
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Teza Andrzeja Kuropatnickiego Hanna Widacka
44_77_rycina ofiarowana janowi_2.jpg

Z osobą Jana III Sobieskiego wiąże się jedno z lepszych dzieł graficznych Bartholomäusa Kiliana Młodszego – miedzioryt powstały po 1682 r. według rysunku śląskiego artysty Marcina Antoniego Lublińskiego, znany powszechnie jako tzw. Teza Andrzeja Kuropatnickiego. Należy w tym miejscu wyjaśnić, iż termin „teza” (synonim pojęć „konkluzja” i „afiksja”) oznacza ulotkę graficzną większych zazwyczaj rozmiarów, których część górną zajmuje zwykle sztych treści religijnej, alegorycznej, historycznej, heraldycznej czy nawet portretowej, dolną zaś tworzy tekst z uwypuklonym nazwiskiem adresata. Tzw. tezy rozpowszechnione były szczególnie wśród studiującej młodzieży (i nie tylko), w ten sposób zawiadamiającej o uzyskaniu stopnia akademickiego.

Nie inaczej było w przypadku kanonika sandomierskiego Andrzeja Kazimierza Kuropatnickiego, który w 1682 r. uzyskał promocję doktorską na uniwersytecie praskim. Pokaźny rozmiarami i odbity z czterech osobnych płyt miedzianych (matryc) sztych Kiliana stanowi kartę tytułową bronionej tezy. Pełnej odbitki ryciny (zazwyczaj sklejonej w jedną całość) brak w polskich zbiorach; takowe egzemplarze znajdują się tylko w Clementinum w Pradze czeskiej oraz w Koburgu. W polskich kolekcjach figurują jedynie odbitki zdjęte z dwóch górnych matryc, i to późno, bo w XIX wieku; może dlatego są pozbawione kontrastu i blade.

Treścią owej wielofigurowej, alegorycznej kompozycji jest gloryfikacja Jana III Sobieskiego, a zarazem zaprezentowanie królewicza Jakuba Ludwika jako jedynego godnego sukcesora tronu. Zwycięski monarcha – w wieńcu laurowym, w zbroi i w płaszczu gronostajowym, z buławą i bułatem w rękach – konno przejeżdża pod arkadą, mającą charakter łuku triumfalnego. Nad głową Sobieskiego – wybawiciela ojczyzny – unosi się orzeł z koroną królewską w szponach. Bohatera otaczają, oprócz aniołków, postacie mitologiczne – Herkules i Fortuna. Z kolei królewicz Jakub, obdarzany także łaskami Fortuny, cieszy się opieką Bellony (wskazującej mu drogę do godności królewskiej) oraz swego patrona, św. Jakuba. Dynamiczną kompozycję uzupełniają liczne wstęgi z napisami dedykacyjnymi i dewizami.

Z lewej górnej części Tezy Kuropatnickiego, zawierającej portret Jana III, wykonano drzeworytową, pomniejszoną kopię, jako ilustrację do dzieła Józefa Łoskiego pt. Jan Sobieski, jego rodzina, towarzysze broni i współczesne zabytki, które ukazało się w Warszawie w 1883 r. Objaśniono ją nadrukiem: Rycina ofiarowana Janowi III przez akademię pragską. Wypada dodać, iż wspomniane dwie górne miedziane matryce, pochodzące z dawnych zbiorów łohojskich Konstantego Tyszkiewicza, od 1923 r. znajdują się w Muzeum Narodowym w Warszawie jako depozyt Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem