PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska
nieslyszacy
PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska

Wilanowskie Atelier | Wybrane obiekty z kolekcji wilanowskiej



Portrety haftowane

karta katalogowa kolekcji

Kolekcja

Rzemiosło artystyczne
Artysta nieznany, Pierrre François Cozette, naśladowca
Paryż
po 1760
Len, wełna, jedwab, drewno, tektura, skóra; haft półkrzyżykowy na kanwie lnianej, rzeźbienie, złocenie
50 x 43 cm i 53 x 43 cm
Wil.1139, Wil.1140

53_wil.1140.jpg

Para portretów przedstawiających Marię Leszczyńską, córkę króla polskiego Stanisława Leszczyńskiego oraz jej małżonka Ludwika XV, króla Francji, wykonana została haftem półkrzyżykowym na kanwie lnianej (przeciętnie 63-65 ściegów na 1 cm2). Obok większych partii wykonanych matową wełnianą przędzą artysta wprowadził na niewielkich płaszczyznach połyskliwy jedwab, zyskując w ten sposób, podobnie jak w dziełach malarskich, efekt dyskretnych blików, podkreślających w partiach ubiorów bogactwo kolorystyczne, blask złota i  klejnotów.

Brzegi portretów  wzmocniono pasem haftu wykonanego grubszą wełnianą nitką i naciągnięte przybito do ramy krosna. Portrety pary królewskiej powstały na podstawie dzieł wybitnego artysty pochodzącego z flandryjskiej rodziny malarzy Jana Baptisy Van Loo (1684-1745), nadwornego malarza Ludwika XV.

Oba portrety zakupione zostały w Paryżu w 1787 roku przez Stanisława Kostkę Potockiego dla jego ciotki Katarzyny Kossakowskiej, kasztelanowej kamieńskiej. Odziedziczone po jej śmierci w 1801 roku powiększyły ówczesną kolekcję dzieł sztuki Stanisława Kostki Potockiego.

Maria Żukowska

Portrety haftowane

karta katalogowa kolekcji

Kolekcja

Rzemiosło artystyczne
Artysta nieznany, Pierrre François Cozette, naśladowca
Paryż
po 1760
Len, wełna, jedwab, drewno, tektura, skóra; haft półkrzyżykowy na kanwie lnianej, rzeźbienie, złocenie
50 x 43 cm i 53 x 43 cm
Wil.1139, Wil.1140

53_wil.1140.jpg

Para portretów przedstawiających Marię Leszczyńską, córkę króla polskiego Stanisława Leszczyńskiego oraz jej małżonka Ludwika XV, króla Francji, wykonana została haftem półkrzyżykowym na kanwie lnianej (przeciętnie 63-65 ściegów na 1 cm2). Obok większych partii wykonanych matową wełnianą przędzą artysta wprowadził na niewielkich płaszczyznach połyskliwy jedwab, zyskując w ten sposób, podobnie jak w dziełach malarskich, efekt dyskretnych blików, podkreślających w partiach ubiorów bogactwo kolorystyczne, blask złota i  klejnotów.

Brzegi portretów  wzmocniono pasem haftu wykonanego grubszą wełnianą nitką i naciągnięte przybito do ramy krosna. Portrety pary królewskiej powstały na podstawie dzieł wybitnego artysty pochodzącego z flandryjskiej rodziny malarzy Jana Baptisy Van Loo (1684-1745), nadwornego malarza Ludwika XV.

Oba portrety zakupione zostały w Paryżu w 1787 roku przez Stanisława Kostkę Potockiego dla jego ciotki Katarzyny Kossakowskiej, kasztelanowej kamieńskiej. Odziedziczone po jej śmierci w 1801 roku powiększyły ówczesną kolekcję dzieł sztuki Stanisława Kostki Potockiego.

Maria Żukowska

Makata wschodnia - Kołderka królowej Marysieńki

Sobiesciana

Makata jest darem Romana Sanguszki ofiarowanym Muzeum w 1983 roku jako kołderka królowej Marysieńki, pochodzi z dawnych zbiorów zamku w Podhorcach. Zamek ten, wybudowany w XVII wieku przez Stanisława Koniecpolskiego, w 1682 roku został ofiarowany przez wnuka hetmana Jakubowi Sobieskiemu. W 1754 roku Wacław Rzewuski, kolejny właściciel Podhorców, sprowadził tam sprzęty z zamku w Olesku - miejsca urodzenia i rezydencji Jana Sobieskiego.

W XIX wieku romantyczna duchowość i fascynacja historią sprawiały, że bardzo chętnie kolekcjonowano pamiątki po postaciach historycznych, a do wielu zabytków i przedmiotów dopisywano legendy. Haftowaną makatkę ze zbiorów wilanowskich, poza ustną relacją inspirowaną XIX-wiecznymi legendami, łączy z osobą królowej Marii Kazimiery jedynie czas powstania.Podobne orientalne tkaniny dekorowały w czasach Jana III wnętrza Wilanowa.

 

Makata chińska i jej kopia

W zbiorach tkanin Muzeum Pałacu w Wilanowie znajduje się podarowana w 1983 roku przez księcia Romana Sanguszko niezwykle niegdyś barwna i dekoracyjna makata jedwabna (XVII /XVIII w.) pochodząca z Chin.

Tkanina stanowiła wyposażenie Zamku w Podhorcach, wisiała na ścianie obok łoża w Sypialni Jana Sobieskiego. Według tradycji, uważana była za „kołderkę Królowej Marysieńki” (Marii Kazimiery Sobieskiej), a jej spadkobiercą miał być Jakub Sobieski.

31_01.sypialnia króla jana sobieskiego w podhorcach.jpg

W Inwentarzu Wilanowskim z 1696 roku spisano elementy wyposażenia łoża z Sypialni Królowej Jej Mości w tym „kołdrę białą atłasu chynskiego, sokami iluminowaną”. Być może  jest to ta sama tkanina, która obecnie  znajduje się w wilanowskich zbiorach?

Tkanina o wymiarach 3,05 m długości i 2,20 m szerokości składa się z pięciu brytów jedwabnego atłasu. Całość pokrywa rysunek tuszem, przedstawiający stylizowane czaple, rajskie ptaki i ornament roślinno-kwiatowo-owocowy. Centralny element kompozycji stanowią dwa olbrzymie feniksy, których zewnętrzne linie skrzydeł tworzą okrąg o średnicy 90 cm.

Całość kompozycji zamyka bordiura, na której następuje zagęszczenie przedstawień, swoisty „horror vacui”, choć elementy wzoru nie odbiegają stylistycznie od przedstawień w środkowej części makaty. Na zewnętrznych krawędziach bordiury biegnie ukwiecona wić.

31_02.oryginał - całość.jpg

Piękno wilanowskiej makaty wydobywa nie tylko pokrywający ją delikatny haft jedwabną przędzą, ale także znajdujący się pod nim odręczny rysunek czarnym tuszem chińskim. Rysunek jest bardzo swobodny, o różnej szerokości kreski dochodzącej do 4 mm i o zróżnicowanym natężeniu barwy, od jasnoszarego do czarnego. Haft nie zakrywa szczelnie tego rysunku. Tusz widoczny jest na brzegach haftu i wyłania się spomiędzy luźno kładzionych jedwabnych nici. Czasem nici haftu kładzione są nie według wykonanego wcześniej rysunku, ale tworzą na malunku zupełnie inny obraz. Rysunek tuszem miał podkreślać haft, a jednocześnie wnosić nowe elementy do wzoru. Gdzieniegdzie ornament obwiedziony był złotym sznureczkiem wykonanym z przędzy bawełnianej oplecionej pozłoconym papierem. Zarówno jedwabne nici haftu jak i złoty sznureczek uległy wykruszeniu. Można zauważyć wyraźną różnicę pomiędzy pięknym i bogatym rysunkiem, a bardzo prostą techniką haftu. Haft wykonano z różną starannością na poszczególnych fragmentach kapy.

Ze względu na niszczące działanie światła słonecznego, ten szczególnie wrażliwy zabytek nie może być eksponowany przez dłuższy okres czasu. Aby ukazać piękno tkaniny, nie narażając przy tym oryginału postanowiono, iż wykonana zostanie kopia makaty.


31_03.kopia - całość.jpg

Stała się ona elementem aranżacji łoża w odrestaurowanej Sypialni Królowej.


31_07.fragment zrekonstruowanej lewej bordiury na kopii..jpg
















Praca przy kopii makaty była częścią projektu pt. „Restauracja wnętrz pierwszego w Polsce muzeum sztuki – Muzeum Pałac w Wilanowie”, finansowanego ze środków Unii Europejskiej.


Makata wschodnia

31_makata 5629 całość przed konserw..jpg

W 2005 roku kolekcja tkanin Muzeum Pałacu w Wilanowie wzbogaciła się o nowy nabytek - makatę wschodnią. Ta niezwykle dekoracyjna tkanina (100 x 100 cm) jest zszyta z wielu wąskich fragmentów muślinu pokrytych bogatym, wielobarwnym jedwabnym haftem. Środkowe, kwadratowe pole wypełnia rozłożysta gałązka obsypana pąkami i kolorowymi rozwiniętymi kwiatami. Zarówno motyw gałązki, jak i technika haftu oraz kolorystyka, pozwalają zakwalifikować tę makatę do kręgu XIX-wiecznych tkanin powstałych na terenie imperium ottomańskiego, najprawdopodobniej w Turcji. Centralny element otacza sześć pasów różnej szerokości wypełnionych ornamentami o motywach floralnych, zoomorficznych i geometrycznych. Są to wielobarwne hafty wykonane jedwabną i wełnianą przędzą oraz nicią z oplotem metalowym.  Tkaninę otacza czerwona, płócienna lamówka oraz wełniane, długie frędzle.

Tkanina wymagała konserwacji, była bowiem brudna i poplamiona, a poza tym hafty i muślin były uszkodzone. Upływ czasu i urazy mechaniczne osłabiły strukturę włókien. Przędza jedwabna przetarła się i wykruszyła, a osnowy i watki tkaniny bawełnianej popękały. Najbardziej zniszczona była środkowa część makaty i lamówka.

31_makata wil.5629 fragm.1 w trakcie.jpg

 

Po dezynfekcji (w komorze fumigacyjnej [1]) odpruta została podszewka i tkaninę oczyszczono z obu stron, na sucho. Usunięto plamy z wosku. Następnie wyprute zostały stare cery. Na całej powierzchni tkaniny zabezpieczono pęknięcia, rozsnucia oraz miejsca ubytków, a najbardziej delikatną środkową część wzmocniono siatką poliestrową. 

31_makata 5629 środek po konserw..jpg

Po sprawdzeniu trwałości barwników można było przystąpić do prania na mokro. Tkanina czyszczona była na stole niskociśnieniowym, łagodnym detergentem i wodą destylowaną. Po odsączeniu nadmiaru wody i doprowadzeniu makaty do pierwotnego kształtu, pozostawiono ją na stole konserwatorskim, gdzie wyschła. 

Ubytki tkaniny bawełnianej uzupełniono podkładając od strony rewersu bawełnianą surówkę ufarbowaną na kolor bliski oryginalnemu, a rozsnutą przędzę jedwabną haftu uporządkowano i przymocowano do dublażu [2]. W środkowym polu zrekonstruowane zostały, ciemnobrązowym jedwabiem, brakujące elementy gałązki z kwiatami.

Potem trzeba było zszyć wszystkie popękane szwy łączące fragmenty makaty i przesłonić oryginalną, bardzo zniszczoną lamówkę przy pomocy czerwonej bawełnianej tasiemki o splocie identycznym z oryginałem. Ostatnim etapem pracy przy makacie było uporządkowanie i wyprostowanie otaczających tkaninę frędzli oraz przyszycie nowej bawełnianej podszewki w kolorze czerwonym, zbliżonym do tonacji barwnej dominującej w tkaninie.

________________________________________________

[1] Komora fumigacyjna - szczelnie zamykane pomieszczenie, w którym umieszczone zabytki poddawane są działaniu trującego gazu Rotanox  (mieszanina 10% tlenku etylenu i 80% dwutlenku węgla) niszczącego mikroorganizmy i owady.

[2] Dublaż - sposób wzmocnienia od strony rewersu zniszczonej tkaniny przez inną, nową, która przejmuje część naprężeń jakim ulega zabytkowa materia.

Makata aplikowana galonami

31_23a makata 628 jeden z brytów tkaniny w trakcie prac.jpg

Makata o wymiarach 145 x 303 cm, jest fragmentem paradnego łoża lub zasłony okiennej. Wykonana jest z sześciu brytów jedwabnego adamaszku w kolorze karmazynowym, o szerokości 55 cm każdy. Dekorację tworzy symetryczna dwuosiowa aplikacja z metalowych galonów w typie ornamentu wstęgowo – cęgowego.

31_24a makata 628 fragm przed konserw.jpg

Przed konserwacją makata była w bardzo złym stanie: jedwabna tkanina, z licznymi i rozległymi ubytkami była brudna, skażona mikrobiologicznie i pokryta brunatnymi plamami w postaci sztywnych, osadzonych na powierzchni nalotów. Galony miały poprzecierane,  uszkodzone i poczerniałe, niegdyś złote nici. Zniszczenia makaty i aplikacji z galonów dotknęły ok. 60% jej powierzchni.

Celem prac konserwatorskich było uwolnienie tkaniny od zagrożeń, przede wszystkim mikrobiologicznych oraz przywrócenie jej wartości artystycznej i ekspozycyjnej poprzez  zniwelowanie ubytków i zabezpieczenie uszkodzeń.

Najpierw tkaninę poddano wieloetapowym, kontrolowanym zabiegom odkażającym. Następnie uprano w kąpieli wodnej, w specjalnie przygotowanej kuwecie. Tradycyjne metody czyszczenia nie dawały jednak zadowalających efektów, ponieważ osadzone na powierzchni tkaniny plamy nie poddawały się ani detergentom, ani rozpuszczalnikom. Potwierdziły to badania chemiczne, określając charakter nalotów jako biologiczny produkt grzybów pleśniowych i bakterii.

31_25 makata 628 fragm w trakcie czyszczenia laserem.jpg

Gruntowne usunięcie nalotów było możliwe dopiero dzięki zastosowaniu nowatorskiej techniki w konserwacji zabytków - wiązki promieni lasera  Renova 1 z wyjściem światłowodowym. Zabieg wykonano we współpracy z Wojskową Akademią Techniczną.

31_27 makata wil 628 po konserw.jpg

Po oczyszczeniu adamaszek zdublowano nową tkaniną jedwabną, ufarbowaną na kolor identyczny z oryginalnym. Metodą wzmocnienia było podklejenie przy użyciu żywic akrylowych. Galony zdublowano nową tkaniną metodą igłową, a następnie umocowano każdą oderwaną lub poluzowaną nitkę. Po zmontowaniu makaty jej lico osłonięto przezroczystym tiulem.                      

Zakup w 2015 r. dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Logo Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

2020-04-07
Biuletyn Informacji Publicznej Biuletyn Informacji Publicznej

Muzeum w Internecie

Organizator

Partnerzy

Sponsorzy

Idea & Design
Copyright © Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem