Wota Sobieskich. Fragmenty szabli (jelec i pochwa) z Muzeum Narodowego w Krakowie
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Wota Sobieskich. Fragmenty szabli (jelec i pochwa) z Muzeum Narodowego w Krakowie Jerzy Żmudziński
Fragmenty szabli „ofiarowanej do Loreto przez Jana III” po bitwie pod Chocimiem

Szabla została wykonana w połowie XVII wieku w Polsce. Należała prawdopodobnie do Jana Sobieskiego i była przez niego używana w czasie bitwy pod Chocimiem w 1673 roku, a następnie została ofiarowana jako wotum do Loreto.

Zabytek znajdujący się w Zbiorach Czartoryskich (nr inw. XIV–28) to relikty szabli typu ormiańskiego (z głownią o niewielkiej krzywiźnie ostrza), która została zdewastowana w 1939 roku (zob. niżej). Jelec o długości 11,6 cm ma proste ramiona zakończone gałkami. Z jednej strony jest zdobiony płytkami jaspisu o zgeometryzowanych kształtach, które są inkrustowane złotym drucikiem, układającym się w formy ornamentu wstęgowego o genezie zachodniej. Z drugiej strony jelca znajduje się dekoracja niellowana. Pochwa o długości około 85 cm jest połamana i obszyta seledynowym aksamitem. Okucia są dekorowane analogicznie jak jelec. Według dawnego inwentarza Zbiorów Czartoryskich (jedyny piszący o szabli autor – Zdzisław Żygulski jun. – nie podał dokładnej informacji o tym źródle) na rękojeści znajdowały się: herb Janina wśród panopliów oraz inskrypcje: „VICTORIA AD CHOCIMUM XI No 1673” i „S[ANCTA] MARIA LORETANA ORA PRO NOBIS”.

Dzieje zabytku nie są źródłowo potwierdzone. Zdzisław Żygulski jun., który wprowadził obiekt do literatury, uznał, że są to „prawdopodobnie szczątki osobistej szabli hetmańskiej Jana Sobieskiego”. Być może jednak, jak to było w przypadku wielu zabytków ze zbiorów Izabeli Czartoryskiej, szabla była pewnego rodzaju historyczną mistyfikacją, a herb i inskrypcje – dodane wtórnie – miały ją tylko potwierdzać. W 1939 roku szabla została wywieziona z Krakowa do Sieniawy i została tam – jak wiele innych zabytków odkrytych przez żołnierzy hitlerowskich – uszkodzona. Ozdoby jelca zapewne oderwano i skradziono, co prawdopodobnie na zawsze uniemożliwia potwierdzenie tradycji łączącej przedmiot z Sobieskim.

W literaturze omówiona została krótko i tylko raz przez Zdzisława Żygulskiego jun., który nie kwestionował jej datowania na XVII wiek i podał przesłanki do oceny wiarygodności tradycji łączącej szablę z Janem Sobieskim. Żygulski, nie wyjaśniając kwestii szczegółowo, podał informację, że pochwa pierwotnie pokryta była czarną skórą.

Znane są związki wielu przedstawicieli rodu Sobieskich z sanktuarium w Loreto i obecny w tej rodzinie żywy kult Matki Boskiej Loretańskiej. Wiadomo też o wotach składanych w tym sanktuarium i wysyłanych tamże po bitwie wiedeńskiej. Przemawia to jednoznacznie za uznaniem za bardzo prawdopodobną tradycji wiążącej szablę z Janem Sobieskim i uznającej ją za dar wotywny złożony po bitwie chocimskiej.


Literatura:

Odsiecz Wiedeńska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. Tło historyczne i materiały źródłowe, Kraków 1990, vol. 1 – poz. kat. 125 na s. 145 (notę opr. Zdzisław Żygulski jun.), vol. 2 – il. 121.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem