Misiurka ze zbiorów jasnogórskich pochodzi z XVII wieku (przed 1683 rokiem) z Turcji i znajduje się w Bastionie św. Rocha. Została wykonana ze stali, srebra, tkaniny (wełnianej?) oraz stopu miedzi. Średnica denka wynosi 17,5 cm, a długość czepca to odpowiednio: ok. 14 cm z przodu i 37 cm z boków i z tyłu.
Główną część misiurki stanowi okrągłe, wypukłe denko pokryte z wierzchu płytką z dekoracją – częściowo ażurową – złożoną z motywów przestylizowanej wici roślinnej, która została ułożona strefowo wokół gładkiego koła na szczycie (dziurka pośrodku tego koła była przeznaczona na mocowanie niezachowanego elementu wieńczącego). Pod partie ażurowe podłożono tkaninę, pierwotnie zapewne czerwoną, która obecnie zrudziała. Od dołu do denka dołączony jest osłaniający twarz czepiec kolczy z kółek ze spłaszczonego drutu łączonych pojedynczymi nitami.
Misiurka (zestawiana w jedną całość z kolczugą – zob. kolczuga z klasztoru paulinów na Jasnej Górze – ale niekoniecznie stanowiąca z nią historyczny komplet) tradycyjnie uważana jest za jedno z trofeów wiedeńskich króla Jana III Sobieskiego przekazanych przez niego na Jasną Górę, na co jednak nie ma bezpośredniego potwierdzenia archiwalnego. Bardziej prawdopodobne wydaje się, że kolczuga należała do grupy pamiątek po królu, które na Jasnej Górze znalazły się jako dar jego synów, królewiczów Jakuba i Konstantego (najważniejszy ich zespół przekazał w 1722 roku królewicz Jakub Sobieski – zob. fragment tzw. znaku hetmańskiego króla Jana III Sobieskiego z klasztoru paulinów na Jasnej Górze i buńczuk z klasztoru paulinów na Jasnej Górze).
Zabytek wzmiankowany jest w inwentarzu skarbca jasnogórskiego z 1768 roku (Częstochowa, Archiwum Jasnej Góry, sygn. AJG 749: Inventarium Thesauri Mariani. Ex Mandato A[dmodum] R[everendi] P[ater] Paphnutij Brzeziński Vicarii Provincialis Gubernantis Occasione Visitationis Canonicae Conscriptum per Reverendis Patres: Paulum Brzuchowski Definitorem Provinciae et Sacristianum Ecclesiae Claromontanae, Stephanum Raczyński Praedicat[or] D[omi]n[i]c[a]lem, Michaelem Paruszewski Directore F[ratrum], Sigfridum Klemensiewicz Vice Sacrist[i]a[nu]m, Damianum Smoniewski Correpetitorem Philosophiae Anno Domini 1768 a diebus Maj, s. 191). Kolczuga konserwowana była przez Aleksandra Czerwińskiego w 1976 roku w związku z planami urządzania ekspozycji militariów w Arsenale na Jasnej Górze.
Misiurka była wzmiankowana w literaturze poświęconej Jasnej Górze od 1. połowy XIX wieku. Do literatury bronioznawczej wprowadzona została w 1982 roku przez Aleksandra Czerwińskiego (w publikacji Arsenał Twierdzy Jasnogórskiej… autorstwa A. Czerwińskiego i W. Bigoszewskiej, zob. Literatura) oraz Zdzisława Żygulskiego jun. Jerzy T. Petrus w nocie do katalogu wawelskiej wystawy jubileuszowej w 1983 roku zwrócił uwagę na zapis w inwentarzu jasnogórskim z 1768 roku, który odnosi się do tego właśnie obiektu.
Tradycja wiążąca zabytek z Janem III Sobieskim i odsieczą wiedeńską wydaje się bardzo wiarygodna, choć prawdopodobnie większość pamiątek po królu została przekazana na Jasną Górę dopiero przez jego synów, Jakuba i Konstantego. Zdaniem Czerwińskiego „wykonanie misiurki przedstawia bardzo wysoką klasę wschodniego rzemiosła płatnerskiego” (karta inwentarzowa obiektu, autorstwo: Helena Kupiszewska i Aleksander Czerwiński, 1983), co potwierdza pochodzenie zabytku ze zdobyczy samego monarchy, który niewątpliwie zachowywał dla siebie najlepsze obiekty.
Literatura:
Michał Baliński, Pielgrzymka do Jasnej Góry w Częstochowie odbyta przez pątnika XIX wieku i wydana z rękopisu przez..., Warszawa 1846, s. 49.
Julian Kołaczkowski, Pamiątki po Janie Sobieskim, Lwów 1883, s. 10.
Wojciech Stanisław Turczyński, Przewodnik po Skarbcu Jasnogórskim, Częstochowa 1926, poz. 8 na s. 19.
Jędrzej Zapomniany [Alfons Jędrzejewski], Jasna Góra. Dzieje cudownego obrazu i klasztoru, Częstochowa 1933, s. 50.
Hermann Weidhaas, Czenstochau. Stadt, Kloster und Marienbild, Leipzig 1966, il. 71.
Zbigniew Bania, Stanisław Kobielus, Jasna Góra. W 600-lecie fundacji klasztoru, zdjęcia Józef Jurkowski, Chris Niedenthal, Janusz Rosikoń, Warszawa 1982, s. 31.
Aleksander Czerwiński, Wanda Bigoszewska, Arsenał Twierdzy Jasnogórskiej. Przewodnik, Jasna Góra 1982, s. 25.
Zdzisław Żygulski jun., Stara broń w polskich zbiorach, Warszawa 1982, poz. kat. 116b na s. 118.
Jan Golonka ZP, Trofea wiktorii wiedeńskiej na Jasnej Górze, „Niedziela”, R. XXVI, 1983, Nr 37 z 11 XI.
Zdzisław Żygulski jun., Stara broń w polskich zbiorach, wydanie II poprawione, Warszawa 1984, poz. kat. 116b na s. 118.
Odsiecz Wiedeńska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. Tło historyczne i materiały źródłowe, 1–2, Kraków 1990, vol. 1 – poz. kat. 499 na s. 286 (notę opr. Jerzy T. Petrus), vol. 2 – il. 344.
Zofia Rozanow, Ewa Smulikowska, Pamiątki po Sobieskich na Jasnej Górze, w: Tron Pamiątek ku czci „Najjaśniejszego, Niezwyciężonego Jana III Sobieskiego Króla Polskiego” w trzechsetlecie śmierci 1696–1996, [katalog wystawy], Muzeum Pałac w Wilanowie, 17 czerwca–30 września 1996, Warszawa 1996, s. 58.
Jan Golonka OSPPE, Jerzy Żmudziński, Skarbiec Jasnej Góry, Jasna Góra 2000, il. 176 na s. 182, komentarz do il. na s. 313.
Aleksander Czerwiński, Militaria jasnogórskie. Opracowanie bronioznawcze, konserwacja i ekspozycja zbiorów, „Muzealnictwo Wojskowe”, T. 8, 2005, s. 88–89, il. 8–9 na s. 88.
U tronu Królowej Polski. Jasna Góra w dziejach kultury i duchowości polskiej, Katalog wystawy pod kierunkiem Jana Golonki OSPPE, Przemysława Mrozowskiego, Jerzego Żmudzińskiego, Zamek Królewski w Warszawie, 15 grudnia 2006–11 marca 2007, Warszawa 2006, s. 174 (w obrębie noty opr. przez Jana Golonkę i Jerzego Żmudzińskiego).
Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.
✓ Rozumiem