Przedstawienie ma charakter klasycznego portretu zakomponowanego w prostokątnym polu, ale namalowane zostało na ścianie, jakby w chęci imitowania zawieszonego obrazu sztalugowego. Jest to wyobrażenie Jakuba Sobieskiego, w całej postaci, stojącego na tle wnętrza. Na dole widoczna jest czarno-biała posadzka w układzie szachownicowym, z tyłu gładka ściana o lekko fioletowym zabarwieniu i jasnobrązowa kotara zawieszona w lewym górnym narożniku pola kompozycji. Po lewej (heraldycznie) stronie znajduje się stolik nakryty zieloną tkaniną. Portretowany jest bardzo nieznacznie zwrócony w stronę tego stolika, a lewą rękę, którą trzyma buławę, opiera o jego blat; na stoliku leży czapka. Głowa Jakuba zwrócona jest w lewą (heraldycznie) stronę, a jego twarz o ciemnej karnacji, na której widać długie wąsy, otoczona jest wysoko podgolonymi, ciemnymi włosami. Prawą rękę, zgiętą w łokciu, portretowany trzyma na wysokości pasa. Sobieski ubrany jest w długi, jasnoniebieski żupan, przewiązany w pasie czerwoną taśmą, oraz w spiętą pod szyją brązowoczerwoną delię podbitą szaro-czarnym futrem. Z lewego boku, z tyłu widać rękojeść zawieszonej u pasa karabeli. Na ścianie w tle, po prawej stronie, u góry wymalowany został herb Janina na tarczy, poniżej którego znajduje się napis: „Protectio Regni”. Na tle tkaniny nakrywającej stół widoczny jest dłuższy napis (oba wymalowane farbą żółtobrązową), zachowany fragmentarycznie, częściowo rekonstruowany: „JACOBUS SOBIESKI | JOANNIS III Regis Pater | Mortua Duce Anna | Arbiter Divisionis Bonorum Jarosla[…]|sium Inter Haeredes Filias tres | evicit singulis provisionem animam | sustentantadae in Campis pupillae Societatis | JESU | [Done] Fundareti Collegium | Templum Reginae Dolorum quo vis […] | […] | […]bilissimo […] | filus | […] filii saeptro fulc[ire] Regnum”.
Portret Jakuba Sobieskiego – ojca króla – który razem z Anną Ostrogską i jej córkami zaangażowany był w fundację domu jezuickiego przy kościele Matki Boskiej Bolesnej (tzw. Na Polu, będącym od średniowiecza sanktuarium o ponadregionalnym znaczeniu), należy do zespołu wyobrażeń ufundowanych w 1731 roku przez protektora jezuitów, biskupa przemyskiego Aleksandra Antoniego Fredrę. Malowidła, częściowo zasłonięte, zostały ponownie odkryte w 1974 roku, a następnie były konserwowane przez Stanisława Sęka (zob. Portret króla Jana III Sobieskiego z klasztoru dominikanów w Jarosławiu).
Portret był wzmiankowany w publikacjach dotyczących dużego zespołu malowideł barokowych zdobiących wnętrze kościoła i klasztoru pojezuickiego. Omówiony został w monograficznym opracowaniu twórczości Adama Swacha przygotowanym przez o. Tomasza Janka.
Portret – w znacznym stopniu zrekonstruowany (wiarygodnie, w oparciu o oryginalne, zachowane partie) w czasie prac konserwatorskich – należy do umieszczonego w klasztornym korytarzu zespołu przedstawień o bogatej ikonografii, odnoszących się do miejscowego kultu figurki Piety czczonej w sanktuarium w Jarosławiu (pełny kontekst tych przedstawień omawia Aneta Kramiszewska, Prawdziwie jest to…, zob. Literatura, s. 169–177, il. L–LI na s. 320–326; w świetle tych rozważań przedstawienia osób zasłużonych dla rozwoju sanktuarium mają charakter zupełnie odrębnego wątku). Czas wykonania fresku (1731) jednoznacznie sugeruje posłużenie się starszym wizerunkiem. Portret w Jarosławiu wykazuje dość znaczne podobieństwo do przedstawienia zachowanego w Lwowskiej Galerii Obrazów (zob. Teresa Pocheć-Perkowska, Portrety Jana III Sobieskiego i Jego rodziny. Katalog wystawy z okazji 300-lecia Wilanowa, Muzeum Narodowe w Warszawie Oddział w Wilanowie [1983], Warszawa 1983, poz. kat. 1 na s. 31, il. 1) – rysy twarzy wydają się całkowicie zgodne w obu przypadkach.
Literatura:
Stanisław Sęk, Malowidła Adama Swacha w klasztorze dominikanów w Jarosławiu, „Teka Konserwatorska. Polska Południowo-Wschodnia”, [T. I], 1983, s. 193.
Magdalena Witwińska, Osiemnastowieczna polichromia w jarosławskim kościele „Na Pólku” i jej twórcy, w: Wizerunki maryjne. Archidiecezja przemyska, diecezja rzeszowska, pod redakcją Ingi Sapetowej, Z. 1, Materiały z VI Seminarium Oddziału Rzeszowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki „Sacrum et decorum” w Jarosławiu w dniach 16 i 17 listopada 1990 r., Rzeszów 1992, s. 52, 57.
Aneta Kramiszewska, Prawdziwie jest to dom Boga i brama do nieba! Opowieść etiologiczna miejsc świętych w zwierciadle sztuki, Lublin 2012, przypis 34 na s. 169.
O. Tomasz Jank OFMConv, Życie i twórczość malarska brata Adama Swacha (1668–1747), Kraków 2017, s. 135, 308–309, 333, il. 223 na s. 332.
