Przedstawienie króla znajduje się na jednolitym, ciemnym tle i jest wkomponowane w owal umieszczony na tle prostokąta. Monarcha został ujęty w półpostaci, z głową lekko zwróconą w lewą (heraldycznie) stronę. Twarz Jana III jest nalana. Król ma podwójny podbródek, wysoko podgolone, siwiejące włosy i wąs. Ubrany jest w zbroję karacenową o srebrnym odcieniu, z brązowym naramiennikiem dekorowanym maszkaronem. Na ramiona monarchy narzucona została purpurowa delia z kołnierzem i podbiciem z czarnego futra, spięta wydłużoną, złotą zaponą.
Dzieje obrazu nie są znane. Fakt przechowywania portretu króla w klasztorze zakonu sprowadzonego do Polski z jego inicjatywy wydaje się zupełnie naturalny. O portret taki mogli się postarać sami kapucyni. Prawdopodobna wydaje się również hipoteza, że portret należał do zespołu pamiątek po królu przekazanych przez Jakuba Sobieskiego w 1733 roku (zob. baldachim królewski Jana III Sobieskiego z klasztoru kapucynów w Krakowie (zaginiony), kabinet króla Jana III Sobieskiego z kościoła klasztornego kapucynów pw. Zwiastowania Najświętszej Panny Marii w Krakowie).
Jedyne pełniejsze omówienie zabytku, autorstwa Jerzego T. Petrusa, zamieszczone zostało w katalogu wawelskiej wystawy jubileuszowej z 1983 roku.
Petrus słusznie zaliczył wizerunek do serii portretów monarchy zapoczątkowanej jeszcze przed elekcją na króla i kontynuowanej szczególnie chętnie w pierwszym okresie jego panowania (por. Janina Ruszczycówna, Ikonografia Jana III Sobieskiego. Wybrane zagadnienia, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 26, 1982, s. 212, typ 1, por. s. następne). Kolejne wersje powstawały zapewne do końca panowania władcy, stąd dopuszczalne jest datowanie obrazu na sam schyłek XVII wieku.
Literatura:
Katalog wystawy zabytków z czasów króla Jana III i Jego wieku, Kraków 1883 (wersja pełna, z dodatkami i tablicami), poz. 80 na s. 12.
O. Wacław z Sulgostowa [Nowakowski], Pamiątka 200-letniej rocznicy przybycia do Krakowa OO. Kapucynów 1695 r., Kraków 1895, s. 27.
Mieczysław Skrudlik, [komunikat o klasztorze kapucynów w Krakowie], w: Sprawozdania z posiedzeń Komisyi Historyi Sztuki za czas od 1 stycznia do 31 grudnia 1911 roku, [posiedzenie 23 VI 1911], „Prace Komisji Historji Sztuki”, T. I, 1917, Z. I, s. XIV.
Edward Chwalewik, Zbiory polskie. Archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, 1, Warszawa-Kraków 1926, s. 222.
O. Kornel Gadacz OFMCap., Inwentarz zbiorów sztuki Prowincji Krakowskiej Zakonu OO. Kapucynów, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 11, 1965, poz. kat. 68 na s. 151.
Odsiecz Wiedeńska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. Tło historyczne i materiały źródłowe, 1–2, Kraków 1990, vol. 1 – poz. kat. 98 na s. 130 (notę opr. Jerzy T. Petrus), vol. 2 – il. 71.
Tron Pamiątek ku czci „Najjaśniejszego, Niezwyciężonego Jana III Sobieskiego Króla Polskiego” w trzechsetlecie śmierci 1696–1996, [katalog wystawy], Muzeum Pałac w Wilanowie, 17 czerwca–30 września 1996, Warszawa 1996, poz. kat. 6 na s. 100 (notę opr. Józef Marecki).
Janusz Tadeusz Nowak, Witold Turdza, Skarby krakowskich klasztorów, Kraków 2000, s. 25, 44, il. 9 na s. 33.
Rzeczpospolita w czasach Jana III Sobieskiego, [katalog wystawy], Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, 5 września–8 października 2004, redakcja naukowa katalogu Kazimierz Kuczman, Stalowa Wola 2004, poz. kat. 49 na s. 206 (notę opr. Kazimierz Kuczman).
Krystyna Gutowska-Dudek, Portrety wielkiego i niezwyciężonego króla Jana III i ich rola w kreowaniu obrazu jego triumfów militarnych, polityki i planów dynastycznych, w: Primus Inter Pares. Pierwszy wśród równych czyli opowieść o królu Janie III, [katalog wystawy], Muzeum Pałac w Wilanowie, 24 kwietnia–30 września 2013, Warszawa 2013, s. 95.
