Zagadka figur bramnych
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Zagadka figur bramnych Magdalena Górska
Pałac od strony wjazdu, fot. W. Holnicki.jpg
posag Marsa brama glowna.jpgposag brama glowna.jpg

Astronomiczne elementy dekoracji wilanowskiej powstały prawdopodobnie w dwóch fazach. Z korespondencji budowniczego Wilanowa, Augustyna Locciego wiadomo, iż główne kompozycje realizowano w latach 1681–1682. Uzupełniano je systematycznie po powrocie Jana III spod Wiednia, przede wszystkim w latach 1684–1692; prace nad upiększaniem rezydencji trwały jednak do końca życia króla (zm. 18 czerwca 1696). Brama wjazdowa pałacu była kończona w 1681 r., a następnie uzupełniona „trofeami” w 1689 r. Przypisane Stefanowi Szwanerowi posągi na jej filarach wyobrażają otoczonego nowożytnymi panopliami, wspartego na włóczni i armacie mężczyznę w rzymskiej zbroi wojskowej, ozdobionej herbową Janiną Sobieskich w części szyszaka, napierśnika i naramiennika, z prawej strony – kobietę oznaczoną palmą w dłoni i kulą na postumencie, zestawioną z ułamaną kolumną i fragmentem belkowania. Posągi kojarzono z Męstwem i Siłą (J. Wojciechowski), Siłą/ Wojną i Wiedzą/ Pokojem, z Marsem Sarmackim i Tryumfującym Pokojem (W. Fijałkowski) oraz z Marsem i Wiktorią (M.D. Kossowski).

Kompozycję bramną dedykowano również ogólnie problematyce pax(pokoju, M. Karpowicz) lub „idei pokoju jako wyniku zwycięskiej cnoty” (K. Targosz). W upamiętniających zapewne wilanowską bramę inskrypcjach z 1681 r. (Inscriptio in Janua Regis Serenissimi), przytoczonych przez Andrzeja Chryzostoma Załuskiego (Epistolarum historico-familiarum, t. 1, cz. 2, 1710), mowa była o zwycięskich laurach, palmach i wieńcach zdobytych przez wnuków (nepotes) nad Orientem, ze wskazaniem tryumfu Jowisza, Herkulesa, Marsa i Bellony. Interpretację dekoracji bramnej utrudniało badaczom niepewne datowanie figur oraz niejednoznaczne przekazy źródłowe dotyczące późniejszych zmian czy uzupełnień. Za elementy wtórne uznawano niekiedy kulę, palmę i ruiny, o których pierwotności świadczą – prócz wskazanego niżej wzoru – motywy kuli i ruin na krańcach reliefu pałacowej fasady od strony dziedzińca (tzw. Pochód jeńców tureckich lubWprowadzenie jeńców tureckich do Wilanowa).

Problematyczny był zazwyczaj sens posągu kobiecego, w którym palmę, główny atrybut Victorii (Zwycięstwa) połączono z pozą wspartej na łokciuSecuritas (Bezpieczeństwa), znakiem Stabilitas (Trwałości) bądź Constantia(Stałości – stopa na bazie kolumny), z ruinami obecnymi w przedstawieniowym schemacie Fortuny oraz z kulą i przyrządami pomiarowymi na postumencie, które w Iconologii Cesarego Ripy występowały łącznie m.in. w przedstawieniach Kosmografii, Astronomii i Geografii. Skomplikowany układ wyjaśnia spostrzeżenie, iż w dekoracji bramy sięgnięto po temat czczonej przez Rzymian wraz z Wiktorią Venus Victrix(Wenus Zwycięskiej). Przedstawiano ją wspartą na łokciu, z palmą bogini Zwycięstwa, ale i z hełmem w dłoni, którego nie przydano statui. Dla Wilanowa istotniejsze było bowiem rozwinięte przedstawienie Venus Victrix, odnoszące się do grupy figuralnej tworzonej przez Marsa i Wenus.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem