PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska
nieslyszacy
PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska

Badania naukowe

EOG_zdjęcie cząsteczki kurzu w mikroskopie konfokalnym.jpg

Głównym zrębem projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” były badania naukowe dotyczące rozmaitych aspektów bioróżnorodności.

Badania stanowią odpowiedź na wyzwanie, przed jakim stanęła nasza instytucja. Coraz wyraźniej odczuwamy narastającą presję urbanizacyjną. Powstawanie wokół rezydencji nowych, dużych obiektów handlowych czy budowa południowej obwodnicy Warszawy to niektóre z nich. Niosą one za sobą zarówno korzyści – w postaci zwiększenia ruchu turystycznego i wzrostu zainteresowania unikalnością zespołu wilanowskiego, jak i pewne zagrożenia, które w ramach projektu chcieliśmy zdiagnozować i opisać. Obecnie znajdujemy się w punkcie, do którego lada chwila nie będzie powrotu. Środowisko wkrótce zmieni się nieodwracalnie. Dlatego warto opisać jego aktualny stan, aby na bieżąco śledzić zachodzące przemiany, czuwać nad kierunkiem tych zmian oraz dbać o stabilizację zmieniających się warunków.

Prace badawcze w projekcie dzieliły się na:

I. Badania powietrza – zarówno pod względem biologicznym, chemicznym, jak i fizycznym. Badane były takie parametry jak wilgotność, temperatura, drgania, hałas oraz poziom skażenia powietrza. Analizowaliśmy i opisywaliśmy także wzajemne wpływy gości odwiedzających zespół parkowy i otaczającego ich środowiska. Już dziś wiemy, że park wilanowski jest jednym z najczystszych miejsc w Warszawie, a kolejne badania pozwolą nam przyjrzeć się temu fenomenowi jeszcze bliżej. Sprawdzaliśmy też, jakie zagrożenia wiążą się z intensywnym rozwojem tkanki miejskiej wokół ekosystemu wilanowskiego.

II. Badania dot. opisu aktualnego stanu bioróżnorodności różnych środowisk

13.Wazka czteroplama.JPG

– W tej części badaliśmy ekosystem wodny, aby ocenić jego stan żyzności i zanieczyszczenia, określić zawartość różnych pierwiastków, pH, przejrzystość oraz zbadać go pod kątem występowania różnych organizmów żywych.

– Przyglądaliśmy się bioróżnorodności flory i fauny ekosystemów lądowych. Uwagę poświęciliśmy gatunkom inwazyjnym, drzewom pomnikowym, stanowi zadrzewienia. Monitorowaliśmy także wilanowskie niebo, podglądając i opisując ptaki przelotne, które u nas zimują, oraz te, które odbywają lęgi.

– Spoglądaliśmy też z bliska na owady – zarówno te zapylające, jak i ważki.

– Sporą część badań poświęcaliśmy nietoperzom – sprawdzaliśmy, jakie nietoperze żyją na naszym terenie i podjęliśmy próbę określenia liczby ich schronień.

– Dokonaliśmy także analizy ekonomicznej ekosystemu: dzięki niej możemy dowiedzieć się, ile wymiernego pożytku czerpiemy z kontaktów z naturą.

eea grants logo

 

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

 

 

Zapraszamy do zapoznania się z wynikami badań:


Badania EOG – wstępne raporty z wynikami badań

Analiza akustyczna hałasu środowiskowego

Raport zawiera opis badanych punktów, omówienie metodyki obliczeń oraz charakterystykę pomiarów akustycznych. Wyniki przeprowadzonych badań zaprezentowano na mapach, na które naniesiono rozkład natężenia hałasu. Dokonano też wstępnej oceny wpływu emisji hałasu na klimat akustyczny Wilanowa.

Sprawozdanie z wykonania pomiarów drgań mechanicznych

Przedmiotem raportu było wykonanie pomiarów drgań mechanicznych w otoczeniu rezydencji królewskiej wraz z diagnozą możliwych zagrożeń związanych z rozwojem infrastruktury miejskiej. Podjęto próbę określenia szkodliwego wpływu tych drgań na konstrukcję budynku Kordegardy w odniesieniu do norm. Dzięki przeprowadzonym badaniom udało się ustalić, że zarówno obecne natężenie ruchu kołowego na okolicznych ulicach, jak i prowadzone aktualnie prace budowlane w dzielnicy Wilanów w otoczeniu pałacu nie mają negatywnego wpływu na zabudowania pałacu w postaci generowania niebezpiecznych drgań przekazywanych przez podłoże.
 

Określenie bioróżnorodności wód stojących i płynących ze szczególnym uwzględnieniem organizmów wskaźnikowych

Raport sporządzony przez prof. dr. hab. Ryszarda Chrósta zawiera opis materiału pobranego do badań, analizę fitoplanktonu, bakterii obecnych w próbkach, orzęsków oraz bezkręgowców Jeziora Wilanowskiego. Przedstawione wstępne analizy składu, występowania i liczebności organizmów wykazały znaczące różnice na badanych dwóch stanowiskach. Szczególnie znamienny jest wpływ silnie zanieczyszczonych wód Potoku Służewieckiego na stanowisku 1 w Jeziorze Wilanowskim.

Analiza zagrożenia ekosystemów lądowych

Raport opracowała Ewa Symonides i omawia w nim zarówno zagrożenia wewnętrze ogrodów wilanowskich, jak i zewnętrze. Wśród zagrożeń wewnętrznych wymienia m.in. gatunki inwazyjne i choroby drzew, a wśród zagrożeń zewnętrznych m.in. presję urbanizacyjną, zagrożenia pokrywy glebowej, obniżanie poziomu wody gruntowej oraz zanieczyszczenia powietrza i kwaśne deszcze. Wszystkie zagrożenia są dokładnie i przystępnie omówione, dzięki czemu dają obraz sytuacji występującej w ogrodach wilanowskich.

Analiza zagrożenia atmosfery

Raport Ewy Symonides dotyczący zagrożeń atmosfery wyjaśnia, czym jest atmosfera i jakiego rodzaju zanieczyszczenia jej zagrażają. Główną część raportu stanowi określenie stanu zanieczyszczenia atmosfery na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

 

Badania ekosystemu wilanowskiego były prowadzone w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Badania EOG – wstępne raporty z wynikami badań

Analiza akustyczna hałasu środowiskowego

Raport zawiera opis badanych punktów, omówienie metodyki obliczeń oraz charakterystykę pomiarów akustycznych. Wyniki przeprowadzonych badań zaprezentowano na mapach, na które naniesiono rozkład natężenia hałasu. Dokonano też wstępnej oceny wpływu emisji hałasu na klimat akustyczny Wilanowa.

Sprawozdanie z wykonania pomiarów drgań mechanicznych

Przedmiotem raportu było wykonanie pomiarów drgań mechanicznych w otoczeniu rezydencji królewskiej wraz z diagnozą możliwych zagrożeń związanych z rozwojem infrastruktury miejskiej. Podjęto próbę określenia szkodliwego wpływu tych drgań na konstrukcję budynku Kordegardy w odniesieniu do norm. Dzięki przeprowadzonym badaniom udało się ustalić, że zarówno obecne natężenie ruchu kołowego na okolicznych ulicach, jak i prowadzone aktualnie prace budowlane w dzielnicy Wilanów w otoczeniu pałacu nie mają negatywnego wpływu na zabudowania pałacu w postaci generowania niebezpiecznych drgań przekazywanych przez podłoże.
 

Określenie bioróżnorodności wód stojących i płynących ze szczególnym uwzględnieniem organizmów wskaźnikowych

Raport sporządzony przez prof. dr. hab. Ryszarda Chrósta zawiera opis materiału pobranego do badań, analizę fitoplanktonu, bakterii obecnych w próbkach, orzęsków oraz bezkręgowców Jeziora Wilanowskiego. Przedstawione wstępne analizy składu, występowania i liczebności organizmów wykazały znaczące różnice na badanych dwóch stanowiskach. Szczególnie znamienny jest wpływ silnie zanieczyszczonych wód Potoku Służewieckiego na stanowisku 1 w Jeziorze Wilanowskim.

Analiza zagrożenia ekosystemów lądowych

Raport opracowała Ewa Symonides i omawia w nim zarówno zagrożenia wewnętrze ogrodów wilanowskich, jak i zewnętrze. Wśród zagrożeń wewnętrznych wymienia m.in. gatunki inwazyjne i choroby drzew, a wśród zagrożeń zewnętrznych m.in. presję urbanizacyjną, zagrożenia pokrywy glebowej, obniżanie poziomu wody gruntowej oraz zanieczyszczenia powietrza i kwaśne deszcze. Wszystkie zagrożenia są dokładnie i przystępnie omówione, dzięki czemu dają obraz sytuacji występującej w ogrodach wilanowskich.

Analiza zagrożenia atmosfery

Raport Ewy Symonides dotyczący zagrożeń atmosfery wyjaśnia, czym jest atmosfera i jakiego rodzaju zanieczyszczenia jej zagrażają. Główną część raportu stanowi określenie stanu zanieczyszczenia atmosfery na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

 

Badania ekosystemu wilanowskiego były prowadzone w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Co wisi w powietrzu? O badaniach jakości powietrza

Park Angielski

W ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” prowadziliśmy szeroko zakrojone, wieloaspektowe badania stanu środowiska, które pozwoliły ustalić obecną sytuację przyrodniczą terenu Wilanowa, dając podstawę do monitorowania postępujących w przyszłości zmian.

Jednym z kluczowych obszarów badań są pomiary i analizy powietrza, które stanowi istotną składową całego środowiska.

Poniżej przedstawiamy raport z badań stanu zapylenia powietrza na terenie ogrodów Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie oraz na terenie między ogrodami a ul. Przyczółkową.

Badania zostały przeprowadzone w okresie od 1 października do 15 grudnia 2015 r. Wykonano trzy serie pomiarów pięciu frakcji zapylenia powietrza na terenach otaczających Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Uzyskane wyniki wskazują na niskie zapylenie w październiku i wysokie lub bardzo wysokie zapylenie w listopadzie.

Wzrost zapylenia w porównaniu z poprzednimi okresami pomiarowymi (średnio o około 70%) niewątpliwie jest związany z utratą liści przez drzewa i krzewy porastające park oraz przedpole Muzeum Pałacu w Wilanowie.

W październiku nie zaobserwowano istotnych różnic pomiędzy pomiarami wykonanymi od frontu pałacu a ogrodami. Listopadzie dało się zaobserwować wyraźny wzrost zapylenia od strony ul. Przyczółkowej (średnio o około 50 proc.).

Podobnie jak w poprzednich okresach, kierunek i siła wiatru miały największy wpływ na wyniki pomiarów.

Wyniki uzyskane podczas pomiarów są nieco wyższe od wyników prezentowanych na stronie WIOŚ Warszawa dla stacji Ursynów (http://sojp.wios.warszawa.pl/index.php?page=raport-godzinowy), jako najbliżej położonej stacji pomiarowej w stosunku do Muzeum Pałacu w Wilanowie (w lini prostej około 3 km), jednak mieszczą się w tym samym przedziale jakości powietrza.

Wyniki uzyskane w dniu 27 listopada 2015 r. pokazują, że w niesprzyjających warunkach, na które złożyły się: zubożona szata listna roślinności, wystąpienie mgły, nasilone ogrzewanie domów jednorodzinnych, w niecce terenu (w której leży Muzeum Pałacu w Wilanowie) może dojść do powstawania smogu.

Tego dnia na terenie Muzeum Pałacu Jana III w Wilanowie nastąpiło blisko dwukrotne przekroczenie poziomu alarmowego wartości stężenia pyłów zawieszonych w powietrzu. Miało to negatywny wpływ na zwiedzających i pracowników (zgodnie z informacjami przekazanymi przez pracowników muzeum, liczne osoby uskarżały się na bóle głowy i kłopoty z oddychaniem).

Wysokie stężenie pyłów mogło również  mieć negatywny wpływ na zabytki znajdujące się pod ochroną muzeum (wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia dużych stężeń dwutlenku siarki i azotu w powietrzu).

Przeprowadzone badania stanu powietrza pozwolą ugruntować wiedzę na jakości środowiska i monitorować zmiany zachodzące w wilanowskim ekosystemie.

Pobierz pełen raport:

EEA logo

 

Badania naukowe dotyczące stanu środowiska prowadziliśmy w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Ważki – owady z rzędu Odonata (wyniki badań)

WKP_Lecicha pospolita - jedna z ważek obserwowana w Wilanowskich ogrodach. Fot. Julia Dobrzańska.JPG

Jednym z działań służących poznaniu różnorodności przyrodniczej ogrodów wilanowskich było zbadanie bogactwa gatunkowego ważek. Badania prowadzone były na stawie południowym, Potoku Służewieckim i na Jeziorze Wilanowskim. W roku 2015 badaniami objęte zostały również Kanał Sobieskiego i pozostałe ekosystemy wodne rezerwatu przyrody Morysin. 

Metodyka badań

Przynależność gatunkową dorosłych owadów określano na podstawie przyżyciowych obserwacji – połowów siatką entomologiczną oraz metodą na upatrzonego. Badano również skład gatunkowy larw, a także zbierano wylinki. Analiza laboratoryjna wylinek została przeprowadzona w listopadzie 2015 roku po zakończeniu badań terenowych. Badania prowadzono na czterech stanowiskach podzielonych na osiem odcinków. W wyniku badań sporządzono listę zaobserwowanych gatunków wraz z ich szacunkową liczebnością.

Co zaobserwowano

W listopadzie 2015 r. został sporządzony końcowy raport podsumowujący przeprowadzone prace.
W trakcie prowadzonych badań, na całym obszarze stwierdzono łącznie występowanie 33 gatunków ważek (uwzględniając formy dorosłe, larwalne oraz wylinki). Prawie wszystkie gatunki obserwowano jako postacie dorosłe. Wyjątek stanowiły pałątka pospolita oraz żagniczka wiosenna, dla których łowiono wyłącznie larwy. Ponadto w przypadku 21 gatunków oprócz obserwacji form dorosłych łowiono larwy i/lub zbierano wylinki. Rozpatrując cały ujęty w badaniach teren, autochtoniczność występowania potwierdzono dla większości gatunków. Dla 28 gatunków został potwierdzony rozwój na co najmniej jednym z badanych odcinków. Na badanym obszarze spośród 15 gatunków objętych ochroną gatunkową w Polsce stwierdzone zostały tylko dwa gatunki chronione – straszka syberyjska oraz żagnica zielona.

Szablak na jesiennych liściach. fot. Julia Dobrzańska.JPG

Najbogatszym w gatunki ważek stanowiskiem było Jezioro Wilanowskie, gdzie odnotowano prawie wszystkie taksony występujące na całym obszarze badań (31 gatunków; brak jedynie gadziogłówki pospolitej oraz miedziopiersi żółtoplamej). Skład gatunkowy oraz liczba gatunków różniły się pomiędzy poszczególnymi odcinkami w obrębie tego zbiornika, chociaż różnice te były niewielkie. Drugim pod względem liczby gatunków stanowiskiem był Kanał Sobieskiego z fragmentem rzeki Wilanówki, gdzie odnotowano 18 gatunków (17 o rozwoju co najmniej prawdopodobnym). W przypadku stawu południowego obserwowano 14 gatunków, wszystkim przypisano status rozwoju co najmniej prawdopodobnego. Natomiast najmniej gatunków odnotowano dla Potoku Służewieckiego – 13 gatunków. Jednocześnie było to stanowisko, dla którego odnotowano najwięcej gatunków wyłącznie o statusie występowanie (pięć gatunków).

Uwzględniając podobieństwo faunistyczne ważek pomiędzy poszczególnymi odcinkami, wykazano, że stanowiska wyraźnie się różniły. Widać to zwłaszcza w przypadku Jeziora Wilanowskiego, którego odcinki cechowały się dosyć zbliżoną do siebie fauną, różniąc się jednocześnie od pozostałych stanowisk.

W trakcie prowadzonych w latach 2014–2015 badań, na całym uwzględnionym obszarze stwierdzono występowania 33 gatunków ważek. Wynik ten poszerza dotychczasową wiedzę dotyczącą występowania ważek na badanym obszarze. Biorąc pod uwagę dane z wcześniej prowadzonych badań oraz wyniki zgromadzone w ramach projektu, liczba stwierdzonych gatunków wzrosła do 37.

Podsumowując, z całą pewnością najlepiej zachowanym środowiskiem do występowania i rozwoju ważek na całym badanym obszarze jest Jezioro Wilanowskie. Jest to spowodowane występowaniem w wodzie mikrosiedlisk korzystnych dla larw oraz fragmentów brzegu charakteryzujących się zróżnicowaną strukturą roślinności nadbrzeżnej. Pośrednio taki stan jest też wynikiem wielkości samego zbiornika. Należy jednak zauważyć, iż obserwowano również niewielkie różnice jakościowe oraz ilościowe pomiędzy poszczególnymi odcinkami.

Najmniej korzystne dla rozwoju ważek warunki są obecne w Potoku Służewieckim. Wpływa na to ogólnie zły stan całej rzeki – jest ona uregulowana, na wielu odcinakach dno jest wybetonowane, brzegi są umocnione, roślinność nadbrzeżna jest wycinana oraz dostarczane są tam liczne zanieczyszczenia z obszarów miejskich, przez które przepływa. Kontrolowany odcinek jest fragmentem ujściowym, stąd nawet poprawa warunków siedliskowych tego odcinka mogłaby nie skutkować polepszeniem kondycji odonatofauny.

Cząstkowe wyniki badań

Przeniela dwuplama w trakcie przeobrażenia, na górze widać wylinkę, a na dole postać dorosłą, fot. Tomasz Karasek

W trakcie obserwacji prowadzonych w październiku 2015 r. stwierdzono występowanie już tylko 3 gatunków ważek. Żaden ze stwierdzonych gatunków nie był obserwowany jako osobniki dorosłe, a jedynie jako larwy. Były to larwy takich gatunków jak: oczobarwica większa, tężnica wytworna, piórnóg zwykły. Także podczas obu kontroli wykonanych w październiku zebrano wylinki z transektów o łącznej długości 40 metrów. Zebrane w czasie tegorocznych badań wylinki w listopadzie zostały poddane dokładnym oględzinom. Także za pomocą tej metody badawczej można stwierdzić, jakie ważki występują na danym obszarze. Już niedługo poznamy wyniki z całości prac badawczych przeprowadzonych w ramach projektu.

W trakcie prowadzonych we wrześniu 2015 r. badań stwierdzono występowanie 8 gatunków ważek (uwzględniając zarówno formy dorosłe, jak i larwalne). Sześć spośród stwierdzonych gatunków obserwowano jako osobniki dorosłe: żagnica sina, żagnica wielka, żagnica jesienna, pałątka zielona, szablak krwisty i szablak zwyczajny. Natomiast dwa: oczobarwica większa, tężnica wytworna, jedynie jako larwy. Podczas obu kontroli terenowych wykonanych we wrześniu zebrano wylinki (pozostałości po przeobrażeniu z postaci larwalnej do postaci dorosłej) ważek z odcinków o łącznej długości 40 metrów.

W trakcie prowadzonych w sierpniu 2015 r. badań stwierdzono występowanie 16 gatunków ważek (uwzględniając zarówno formy dorosłe, jak i larwalne). Piętnaście spośród stwierdzonych gatunków obserwowano jako osobniki dorosłe (żagnica sina, żagnica wielka, żagnica jesienna, świtezianka błyszcząca, nimfa stawowa, oczobarwica większa, oczobarwica mniejsza, tężnica wytworna, pałątka zielona, lecicha pospolita, pióronóg zwykły, miedziopierś metaliczna, szablak przypłaszczony, szablak krwisty, szablak pospolity). Natomiast jeden (żagnica ruda) jedynie jako larwę. Spośród dwóch uwzględnionych w sierpniu odcinków nieco bogatsze w gatunki było Jezioro Wilanowskie (odcinek przebiegający dookoła wyspy), gdzie odnotowano ich 13. Na odcinku Kanał Sobieskiego wraz z rzeką Wilanówką stwierdzono występowanie 11 gatunków. Niemniej jednak skład gatunkowy był dosyć zbliżony dla obu transektów.
Podczas obu kontroli wykonanych w sierpniu zebrano wylinki z transektów o łącznej długości 40 metrów. W przypadku obu stanowisk przeszukano łącznie transekty o długości 20 metrów na każdym z badanych odcinków.

W trakcie prowadzonych w lipcu 2015 r. badań, stwierdzono występowanie 16 gatunków ważek (uwzględniając zarówno formy dorosłe, jak i larwalne). Piętnaście spośród nich obserwowano jako osobniki dorosłe (żagnica wielka, żagnica jesienna, husarz władca, świtezianka błyszcząca, łątka dzieweczka, łątka wczesna, nimfa stawowa, oczobarwica większa, tężnica wytworna, ważka czteroplama, lecicha pospolita, pióronóg zwykły, miedziopierś metaliczna, szablak krwisty, szablak zwyczajny), natomiast jeden wyłącznie jako larwy (pałątka pospolita). Podczas dwóch kontroli wykonanych w lipcu zebrano także wylinki (zewnętrzne osłonki pozostałe po przeobrażeniu ważek) z odcinków o łącznej długości 40 metrów.

W trakcie prowadzonych w czerwcu 2015 r. badań na całym obszarze łącznie stwierdzono występowanie 18 gatunków ważek (uwzględniając zarówno formy dorosłe, jak i larwalne). Siedemnaście gatunków obserwowano jako osobniki dorosłe (żagnica ruda, husarz władca, husarz ciemny, świtezianka błyszcząca, łątka pospolita, łątka wczesna, szklarka zielona, nimfa stawowa, oczobarwica większa, tężnica wytworna, ważka czteroplama,  lecicha pospolita, pióronóg zwykły, miedziopierś żółtoplama, miedziopierś metaliczna, straszka syberyjska, szablak krwisty), natomiast jeden jedynie jako larwy (pałątka pospolita). Najbogatszym w gatunki ważek stanowiskiem było Jezioro Wilanowskie, gdzie odnotowano ich 13. Drugim pod względem liczby gatunków był odcinek Kanał Sobieskiego wraz z rzeka Wilanówką z 11 stwierdzonymi gatunkami. Dużo mniej gatunków ważek, bo jedynie pięć, odnotowano dla odcinka Potok Służewiecki. Na stawie południowym obserwowano cztery gatunki.Podczas obu kontroli wykonanych w czerwcu zebrano wylinki z odcinków o łącznej długości 155 metrów. W przypadku Jeziora Wilanowskiego przeszukano łącznie transekty o długości 95 metrów, natomiast dla stawu południowego, Potoku Służewieckiego oraz Kanału Sobieskiego było to odpowiednio po 20 metrów na każdym ze stanowisk.

W trakcie prowadzonych w maju 2015 r. badań, na całym obszarze badawczym (ogrody wilanowskie oraz rezerwat przyrody Morysin) łącznie stwierdzono występowanie 14 gatunków ważek (uwzględniając zarówno formy dorosłe, jak i larwalne). Jedenaście gatunków spośród ww. obserwowano jako osobniki dorosłe (łątka pospolita, łątka wczesna, szklarka zielona, przeniela dwuplama, oczobrawica większa, gadziogłówka pospolita, tężnica wytworna, ważka czteroplama, pióronóg zwykły, straszka pospolita, straszka syberyjska), natomiast pozostałe jedynie jako larwy (nimfa stawowa, oczobarwica mniejsza, miedziopierś żółtoplama). Najbogatszym w gatunki ważek stanowiskiem było Jezioro Wilanowskie, gdzie odnotowano ich 12. Drugim pod względem liczby gatunków był odcinek, który obejmował Kanał Sobieskiego wraz z rzeką Wilanówką, stwierdzono na nim siedem gatunków. Dużo mniej gatunków ważek, bo jedynie trzy, odnotowano dla Potoku Służewieckiego. Natomiast na stawie południowym obserwowano tylko jeden gatunek. Skład gatunkowy ważek obserwowany na badanych odcinkach Jeziora Wilanowskiego w niewielkim stopniu różnił się pomiędzy nimi. Podobna zależność dotyczyła również liczby stwierdzonych gatunków. 

W trakcie badań prowadzonych w kwietniu 2015 r. na całym obszarze stwierdzono łącznie występowanie 6 gatunków ważek. Dwa gatunki obserwowano jako osobniki dorosłe - straszka pospolita i łątka wczesna, natomiast pozostałe jedynie jako larwy. Najbogatszym w gatunki ważek stanowiskiem było Jezioro Wilanowskie, gdzie odnotowano ich 6. Przy stawie południowym oraz przy Kanale Sobieskiego obserwowano tylko po jednym gatunku, natomiast przy Potoku Służewieckim nie stwierdzono w tym okresie badawczym żadnych osobników ważek. Warto zauważyć, że na żadnym ze stanowisk nie odnotowano w tym okresie wylinek. Wylinka to zewnętrzna, chitynowa powłoka ciała larwy, z której w czasie przeobrażenia wydostaje się dorosły osobnik.

W październiku 2014 r. na całym obszarze łącznie stwierdzono występowanie 7 gatunków ważek (uwzględniając zarówno formy dorosłe, jak i larwalne). Trzy gatunki spośród nich obserwowano jako osobniki dorosłe (żagnica jesienna, szablak krwisty, szablak zwyczajny), natomiast pozostałe jedynie jako larwy (świtezianka błyszcząca, łątka wczesna, oczobarwica większa, pióronóg zwykły). Najbogatszym w gatunki ważek stanowiskiem było Jezioro Wilanowskie, gdzie odnotowano ich 7. Na stawie południowym obserwowano tylko jeden gatunek (szablak zwyczajny), natomiast w Potoku Służewieckim nie stwierdzono w tym okresie badawczym żadnych osobników ważek.

W trakcie prowadzonych na całym obszarze obserwacji łącznie stwierdzono występowanie: w lipcu 2014 r. – 20 gatunków ważek, w sierpniu 2014 r. – 15 gatunków ważek, we wrześniu 2014 r. – 14 gatunków ważek.

Podane liczby uwzględniają zarówno formy dorosłe, jak i larwalne. Większość oznaczonych gatunków występowała na badanym obszarze jako osobniki dorosłe, natomiast niektóre z nich (żagnica wielka, świtezianka błyszcząca, łątka wczesna, oczobarwica większa i pióronóg zwykły) zostały złowione także jako larwy. W niektórych etapach badań odnotowano występowanie larw niektórych ważek, których osobników dorosłych nie obserwowano (z rodzaju starszka, żagnica ruda, żagniczka wiosenna, łątka wczesna, oczobarwica większa, pióronóg zwykły). Najbogatszym w gatunki stanowiskiem było Jezioro Wilanowskie, następnie staw południowy, a najuboższym Potok Służewiecki.

W trakcie prowadzonych w roku 2014 badań, na całym uwzględnionym obszarze stwierdzono występowanie 25 gatunków ważek. Wynik ten wzbogaca znaną listę ważek na tym obszarze o nowe gatunki. Duża część gatunków obserwowanych w roku 2014 pokrywa się z wcześniejszymi obserwacjami prowadzonymi na tym terenie. Lista nowo odnotowanych taksonów liczy cztery gatunki (żagnica sina, husarz ciemny, ważka żółta, lecicha białoznaczna) oraz jeden rodzaj, dla którego nie było możliwości przyporządkowania do gatunku (straszka). Warto jednak zauważyć, iż ważka żółta oraz lecicha białoznaczna otrzymały status jedynie stwierdzenia, stąd mogły to być jedynie osobniki, które przyleciały z innych populacji. Nie zaobserwowano sześciu spośród wcześniej notowanych gatunków (pałątka pospolita, szklarka zielona, ważka płaskobrzucha*, szablak żóty, szablak czarny*, zalotka czerwonawa*). Najprawdopodobniej jest to spowodowane kilkoma czynnikami. Po pierwsze, w 2014 roku badaniami objęto tylko część obszaru, natomiast trzy spośród wymienionych gatunków (powyżej oznaczone symbolem *) notowano wcześniej wyłącznie na obszarze Rezerwatu Przyrody Morysin, na którego terenie badania zostaną przeprowadzone w roku 2015. Drugą przyczyną jest rozpoczęcie badań w lipcu. W roku 2015 badania rozpoczną się wiosną, dzięki czemu uzyskamy jeszcze pełniejszy obraz bogactwa ważek ogrodów wilanowskich. 

 

Tomasz Karasek. fot. Julia Dobrzańska.jpg

Badania ważek prowadził Tomasz Karasek, który tak mówi o sobie: Jestem doktorantem w Zakładzie Hydrobiologii Uniwersytetu Warszawskiego. Głównym obiektem moich zainteresowań naukowych są makrobezkręgowce słodkowodne. Obecnie w swoich badaniach skupiam się na wykorzystywaniu tych organizmów w monitoringu biologicznym środowisk słodkowodnych. Interesuję się również faunistyką i ekologią ważek, a także interakcjami drapieżnik – ofiara występującymi pomiędzy wodnymi bezkręgowcami.

 

eea grants logo

 

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Ptaki – monitoring i waloryzacja awifauny (wyniki badań)

Bogatka. Fot. Julia Dobrzańska.jpg

Prace badawcze w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” obejmowały monitoring i waloryzację awifauny, czyli ogółu ptaków zamieszkujących ogrody i parki Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. 

W marcu 2016 r. został złożony raport końcowy podsumowujący prace wykonane w okresie od sierpnia 2014 r. do lutego 2016 r. W ramach przeprowadzonych badań skontrolowano obszar pomiędzy Jeziorem Wilanowskim a pałacem oraz obszar ponad skarpą wraz z przedpolem. W czasie projektu prowadzono badania różnymi metodami: metodą transektową (liczenia ptaków na odcinkach), liczenia ptaków wodnych na zbiornikach, liczenia przygodne ptaków na całym terenie parku, obrączkowanie, kontrola zasiedlenia budek lęgowych, kontrola metodą kartograficzną (ocena liczebności par lęgowych oraz wyznaczanie ich terytoriów).

Co zaobserwowano

Łącznie w całym okresie trwania badań stwierdzono 91 gatunków ptaków. Średnie zagęszczenie ptaków wyniosło w tym czasie 7,05 osobników na 100 m. Najniższe liczebności uzyskano od marca do lipca, czyli w czasie, na który przypada okres lęgowy ptaków. Wtedy też pomiędzy kontrolami stwierdzano najniższą zmienność, co wyraźnie pokazuje, że w tym okresie ptaki są mało mobilne i podczas kolejnych kontroli często mamy do czynienia z tymi samymi osobnikami. Mała zmienność utrzymywała się aż do września 2015 r., czyli do momentu intensywnego przelotu sikor. Jednak podobnej zależności nie stwierdzono w 2014 r., kiedy wysoka zmienność między miesiącami utrzymywała się od sierpnia 2014 r. aż do marca 2015 r. Łącznie na wszystkich badanych transektach stwierdzono 52 gatunki ptaków (tylko osobniki stacjonarne, z wyłączeniem wodno-błotnych), od 34 do 43 na pojedynczym transekcie. Dwa gatunki należały do klasy eudominantów (powyżej 10% liczebności całego zgrupowania) – bogatka i modraszka, cztery – do klasy dominantów (5–10% liczebności) – kowalik, kawka, gawron, szpak, trzy – do klasy subdominantów (2-5%liczebności) – wrona siwa, zięba, kos, oraz 43 do klasy recedentów.

W trakcie prac stwierdzono lęgi 37 gatunków ptaków należących do ośmiu rzędów. Sumaryczna liczebność populacji lęgowej wyniosła 254–261 par. Dodatkowo w bezpośredniej bliskości parku stwierdzono lęgi śpiewaka (para gniazdowała na wyspie w północnej części parku, która w związku z faktem, iż znajduje się w obrębie rezerwatu Morysin, nie była objęta badaniami), łabędzia  oraz nurogęsi.

Najliczniejszą grupą ptaków były dziuplaki (ptaki gniazdujące w dziuplach, budkach lęgowych itp.), stanowiące połowę analizowanego zespołu ptaków lęgowych (16 gatunków). Najmniej liczne były ptaki gniazdujące na ziemi (7 gatunków), nieco liczniej reprezentowane były gatunki gniazdujące na drzewach pow. 1,5 m wysokości (9 gatunków).

Łącznie stwierdzono 25 gatunków ptaków wodno-błotnych. Najliczniej ptaki wodne reprezentowała krzyżówka, następnie łabędź niemy, łyska i nurogęś.

Największą liczbę gatunków stwierdzono na głównym basenie Jeziora Wilanowskiego, co ma związek z największą powierzchnią tego zbiornika, która umożliwia liczne przebywanie tam mew, a także nurogęsi czy kormorana.

Krzyżówki. Fot. Julia Dobrzańska.JPG

Gatunkiem stwierdzanym przez cały rok, niezależnie od warunków atmosferycznych, była krzyżówka. Liczebność na pojedynczej kontroli wynosiła od 38 osobników na początku sezonu lęgowego, do 173 w drugiej połowie czerwca. Średnio najliczniej kaczki były obserwowane w czerwcu i lipcu, w pozostałym okresie liczebność była zmienna, ale średnia miesięczna wynosiła między 80 a 120 osobników. Najsilniejsze różnice pomiędzy kolejnymi kontrolami stwierdzano we wrześniu–październiku – czyli okresie migracji kaczek, oraz w okresie styczeń–luty, kiedy to liczebność jest najsilniej uzależniona od warunków atmosferycznych i zlodzenia zbiorników.

W latach 2014–2016 zaobrączkowano 300 ptaków podczas zimowego łapania ptaków przy karmniku oraz w pojedynczym chwytaniu w październiku 2014 r. Dodatkowo zaobrączkowano łącznie 33 pisklęta: modraszki (2 rodziny) oraz bogatki (3 rodziny). Zaobrączkowano także 1 osobnika łabędzia niemego oraz 5 krzyżówek.

Cząstkowe wyniki badań

Śmieszka i czapla siwa. Fot. Wojciech Holnicki.jpg

W styczniu 2016 r. stwierdzono 26 gatunków ptaków, czyli mniej niż w grudniu 2015 r. oraz aż o 10 mniej niż w styczniu 2015 r. W parku przebywało znacznie mniej ptaków wodnych niż rok wcześniej, m.in. mew. W wyniku zamarzania zbiorników wodnych większość ptaków wodno-błotnych opuściła park, a pozostały jedynie krzyżówki, łabędzie, czaple, na krótki czas do parku przyleciała cyraneczka. Prawdopodobnie w związku z ociepleniem obserwowano znaczny wzrost liczby obserwowanych ptaków wróblowych w czasie liczeń na odcinkach (transektach), szczególnie podczas kontroli 15 stycznia.

W lutym 2016 r. stwierdzono 35 gatunków ptaków, czyli więcej niż przed miesiącem, oraz więcej niż w analogicznym okresie zeszłego roku. W parku przebywało znacznie więcej ptaków wodnych niż w styczniu, a liczebność krzyżówki w czasie pojedynczej kontroli ponownie przekroczyła 100 osobników. Ptaki wodne rozpoczęły już migracje wiosenną, która w parku wilanowskim przejawia się liczniejszą obecnością nurogęsi, pojawieniem się kormoranów oraz innych gatunków kaczek (w 2016 r. były to cyraneczki). Wraz z rozmarznięciem zbiorników do parku wróciła także łyska. Najciekawszą obserwacją w lutym było stwierdzenie śpiewających szpaków w południowej części parku. 

W grudniu 2015 r. stwierdzono 31 gatunków ptaków, nieco więcej niż w listopadzie. W wyniku zamarzania zbiorników wodnych większość ptaków wodno-błotnych opuściła park, pozostały jedynie krzyżówki. Ptaki wróblowe obserwowane były w niewielkiej liczbie, za to najczęściej żerujące stadnie. Ptaki skupiały się często w okolicy karmników, poza trasą transektów (odcinków badawczych). Istotnym elementem awifauny były ptaki krukowate. Ponownie stwierdzono ciekawy skład gatunkowy dzięciołów, a także zimujące strzyżyki i kosy, które prawdopodobnie będą starały się przeżyć zimę w parku. Co typowe dla sezonu zimowego ptaki na transektach stwierdzane były z dużą nieregularnością. Podczas obrączkowań stwierdzono 5-letnią, dość wiekową, jak na niewielkie ptaki modraszkę.

W listopadzie 2015 r. stwierdzono zaledwie 27 gatunków ptaków, aż o 8 mniej niż w październiku i o 7 mniej niż w listopadzie 2014. Różnice mogą wynikać z dość złych warunków atmosferycznych, co między innymi przekładało się na niższą aktywność na przykład dzięciołów. Liczne w listopadzie stwierdzono ptaki krukowate. Bardzo spadła różnorodność ptaków wodno-błotnych, m.in. mew. 

W październiku 2015 r. stwierdzono 35 gatunków ptaków, czyli o 5 mniej niż miesiąc wcześniej. Typowo jesiennym akcentem było pojawienie się droździków oraz niestwierdzanie pokrzewek oraz świstunek. Ciągle dość liczne kwiczoły, a przede wszystkim zwiększony procentowy udział krukowatych (wrona, kawka, gawron) wydają się dla ogrodów wilanowskich znakiem jesieni oraz nadchodzącej zimy. 

Wrony siwe. Fot. Julia Dobrzańska.JPG

We wrześniu 2015 r. stwierdzono występowanie 40 gatunków ptaków (o 5 gatunków więcej niż w sierpniu). Stwierdzono m.in. pokrzywnicę, przelotne sójki czy mysikróliki. Na drzewach wokół głównego basenu Jeziora Wilanowskiego obserwowano największe do tej pory stado wron liczące 28 osobników. Obserwowano dość intensywny przelot wróblaków, co ma swoje odzwierciedlenie w wynikach liczeń transektowych (liczenia na odcinkach) – wyższe zagęszczenia i wyższe bogactwo gatunkowe. 

W sierpniu 2015 r. stwierdzono występowanie 35 gatunków ptaków. Mimo mniejszej różnorodności gatunkowej zanotowano wyższe liczebności podczas badań transektowych. Wzrost liczebności wiąże się z obecnością frakcji ptaków przelotnych (np. stadka sikor). Mniejsza liczba krzyżówek zanotowanych w parku jest prawdopodobnie konsekwencją przeniesienia się części samców już kończących pierzenie w inne miejsca poza parkiem.

W lipcu 2015 r. stwierdzono łącznie występowanie 40 gatunków ptaków lęgowych oraz nielęgowych. W lipcu obserwowano jeszcze rodzinki ptaków (osobniki dorosłe towarzyszące młodym) sikor bogatki i modraszki, dzięcioła białoszyjego, muchołówki szarej, pleszki i zięby. Zagęszczenia ptaków określane w trakcie liczeń na transektach (wyznaczonych w terenie stałych odcinkach, na których dwa razy w miesiącu liczone są ptaki) były niższe niż w czerwcu, co wiąże się z opuszczeniem parku przez osobniki z wielu gatunków, które już przestały odbywać lęgi. 

Łyska wędrowniczka, fot. M. Klimowicz.jpg

W czerwcu 2015 r. stwierdzono łącznie występowanie 45 gatunków ptaków lęgowych oraz nielęgowych. Nie potwierdzono gniazdowania szczygłów oraz łozówek obserwowanych na kontroli w maju. W czerwcu obserwowano kolejne próby podchodzenia do lęgów przez sikory oraz pierwsze lęgi muchołówki szarej. W kilku miejscach obserwowano śpiewające zaganiacze, oraz karmiące młode dzięcioły: zielonego, dużego i białoszyjego.  Zagęszczenia ptaków na transektach były zbliżone do uzyskanych w maju, jednak dużo bardziej zmienne pomiędzy kontrolami.

W maju 2015 r. stwierdzono łącznie występowanie 44 gatunków ptaków. W połowie maja intensywnie zaczęły karmić swoje młode szpaki, które licznie zasiedliły budki lęgowe oraz naturalne dziuple. Nieco później karmić zaczęły także sikory (bogatka i modraszka), z kolei np. muchołówka żałobna dopiero wysiadywała jaja. Już od maja coraz liczniej pojawiały się rodzinki krzyżówek, które w większości gnieździły się zapewne w dziuplach na terenie parku i w najbliższej okolicy. W kępach roślinności wodnej dwa gniazda zbudowały łyski, a w trzcinach na północ od mostu Rzymskiego do lęgów podchodziła para bączków. Zagęszczenie ptaków uzyskiwane w czasie  liczeń na transektach (wyznaczonych odcinkach) było nieco niższe niż w kwietniu, jednak co ważne zanotowano wyraźny wzrost bogactwa gatunkowego.

W kwietniu 2015 r. stwierdzono łącznie występowanie 40 gatunków ptaków przebywających w parku jako gatunki lęgowe lub korzystające z zasobów środowiska oferowanych przez ogrody wilanowskie. Pojawiły się nowe gatunki, nienotowane wcześniej w ramach tych badań: m.in. bączek, pleszka, świstunka leśna oraz pierwiosnek i śpiewak. Na teren parku wróciła łyska z obrożą numeryczną, która część zimy spędziła w Małopolsce i na Śląsku. Zagęszczenia ptaków otrzymywane podczas liczeń transektowych (liczenia ptaków na wyznaczonych odcinkach) po raz kolejny okazały się niższe niż w miesiącach poprzednich, co wiąże się z okresem lęgowym ptaków i faktem, że ptaki nie gromadzą się w stada. Dodatkowo niektóre osobniki właśnie wysiadują, w związku z czym nie można stwierdzić ich obecności podczas tego typu obserwacji.

Nurogęsi. fot. J.Dobrzańska.JPG

W marcu 2015 r. stwierdzono występowanie 31 gatunków ptaków. Nowym gatunkiem wykazanym podczas badań była cyranka. Jak zwykle stwierdzono aż 4 gatunki dzięciołów. Po zimowej przerwie w większej liczbie pojawiły się łyski oraz nurogęsi, których liczną obecność na basenie głównym Jeziora Wilanowskiego należy wiązać z okresem migracji tych ptaków. Zagęszczenia otrzymywane podczas prac transektowych były niższe niż w okresie migracji jesiennej czy zimowania. 

W lutym 2015 r. przeprowadzono kontrole, wykorzystując pięć metod: metodę transektową, liczenia ptaków wodnych na zbiornikach, liczenie przygodne ptaków na całym terenie parku, obrączkowanie ptaków oraz kontrolę kartograficzną, z której wyniki zostaną przedstawione po zakończeniu sezonu lęgowego ptaków. Dodatkowo przeprowadzono kontrolę zasiedlenia budek lęgowych. Łącznie w lutym stwierdzono występowanie 28 gatunków ptaków. Jest to wartość bardzo zbliżona do uzyskanej w grudniu 2014 r., a niższa niż w styczniu 2015 r. Wartości uzyskiwane na transektach były najbardziej zbliżone do siebie spośród uzyskanych do tej pory w poprzednich miesiącach. W związku z długotrwałym zamarznięciem większości zbiorników, ptaki wodne zgrupowały się na Potoku Służewieckim lub rozmarzniętym fragmencie głównego basenu Jeziora Wilanowskiego. 

W styczniu 2015 r. łącznie stwierdzono występowanie 36 gatunków ptaków należących do 8 rzędów, czyli aż o 8 więcej niż w grudniu. Wzrost obejmował głównie gatunki związane ze zbiornikami wodnymi, tj. blaszkodziobe i siewkowe. Zagęszczenia ptaków uzyskane podczas liczeń transektowych były porównywalne. Istotna dla uzyskanych wyników na transekcie numer 4 (przedpole muzeum) okazała się obecność kawki i gawrona, które to najchętniej korzystają właśnie z trawników na przedpolu oraz częściowo trawników w południowej części parku (w pobliżu transektu numer 3, jednak nieujęte w wynikach). 

Modraszka zaobrączkowana na fioletowo, 2011, fot. J.Dobrzańska.JPG

Podczas kontroli grudniowych (2014) stwierdzono wzrost dominacji bogatki i względny spadek obecności notowanych modraszek. Odnotowano natomiast wzrost liczebności gatunków związanych z okresem zimy, tj. gila i raniuszka. Stwierdzono 3 gatunki dzięciołów, co stanowi niewielki spadek względem listopada. Za najciekawszą należy uznać obserwację samca kapturki. Kapturka jest jedynym gatunkiem pokrzewek, który regularnie zimuje w centralnej i zachodniej Europie, jednak zimowanie w Polsce nie jest częste i obserwacje z okresu grudzień–luty należą do rzadkości.
Łącznie w grudniu stwierdzono występowanie 28 gatunków ptaków należących do 5 rzędów. Względem poprzednich miesięcy obniżyło się bogactwo gatunkowe stwierdzone w czasie liczeń na transektach oraz na zbiornikach wodnych. Wyraźny wpływ na awifaunę wodnobłotną miało silne zlodzenie (za wyjątkiem Potoku Służewieckiego), co zaowocowało liczniejszym przebywaniem ptaków na tym cieku. Podczas liczeń transektowych zaobserwowano typowe dla okresu zimowego nierównomierne występowanie ptaków. W grudniu po raz kolejny zaobserwowano rodzinę łabędzi z samcem oznakowanym plastikową obrączką alfanumeryczną. Dostrzeżono także kolejną rodzinę, tym razem z jednym młodym, w południowej części głównego basenu Jeziora Wilanowskiego. Podczas liczeń stwierdzono także obecność modraszki oznakowanej obrączką metalową oraz fioletową obrączką plastikową. Tego typu znakowanie prowadzono w parku podczas zimowego obrączkowania ptaków do roku 2012. 
Więcej o kolorowym znakowaniu ptaków w parku wilanowskim można poczytać >>TUTAJ

Portret grubodzioba. fot. Julia Dobrzańska.JPG

W listopadzie 2014 r. stwierdzono występowanie 34 gatunków ptaków należących do 7 rzędów. Podobnie jak w październiku obniżyło się bogactwo gatunkowe awifauny wodno-błotnej. Nowymi gatunkami obserwowanymi w parku były krakwa oraz mieszaniec dzięcioła dużego i białoszyjego. Wyraźnie zaznaczyła się większa obecność krukowatych oraz gatunków kojarzonych już z okresem późnej jesieni i zimy (mysikrólik, grubodziób, gil). Podczas obu kontroli zaobserwowano rodzinkę łabędzi niemych (2 dorosłe, 6 młodych). Jeden z ptaków dorosłych miał metalową oraz kolorową obrączkę nożną. Ptak ten został zaobrączkowany w 2010 r. na Jeziorze Powsinkowskim jako samiec po 3 kalendarzowym roku życia. Już wtedy był w okolicy ptakiem lęgowym. Wszystkie odczyty tego ptaka pochodzą z Jeziora Wilanowskiego lub Powsinkowskiego (łącznie 37 odczytów). 

W październiku 2014 r. stwierdzono występowanie 37 gatunków ptaków należących do 8 rzędów. Względem poprzednich miesięcy obniżyło się bogactwo gatunkowe awifauny wodno-błotnej. Co więcej, zmieniły się preferencje ptaków w wyborze różnych zbiorników wodnych czy ich części. Wyraźnie zaznaczyła się większa obecność krukowatych oraz gatunków kojarzonych już z okresem późnej jesieni i zimy (mysikrólik, grubodziób).

We wrześniu 2014 r. stwierdzono występowanie 41 gatunków ptaków należących do 11 rzędów. W dalszym ciągu utrzymywał się dość ciekawy skład awifauny wodno-błotnej. Na uwagę zasługuje każdorazowa obserwacja perkozków oraz jednorazowa obserwacja 4 młodych nurogęsi na Potoku Służewieckim. Liczebność czapli siwej wyraźnie zmniejszyła się w porównaniu do kontroli sierpniowych. Stwierdzono także kilka gatunków wyłącznie przelotnych, m.in. wysoko żerującego jerzyka i skowronka. 

W sierpniu 2014 r. stwierdzono występowanie 40 gatunków ptaków należących do 8 rzędów. Na szczególną uwagę zasługuje obecność aż 4 gatunków dzięciołów, oraz ciekawy, różnorodny skład awifauny wodno-błotnej. Łyski, kokoszki, wodniki czy perkozki trzymają się jednak wyłącznie północnej części zbiornika, ewentualnie wpływając w boczną odnogę Jeziora. Spośród wróblowych ciekawym i stałym w sierpniu elementem są 2 gatunki muchołówek – żałobna oraz szara, oraz pełen zestaw pospolitych świstunek, wraz ze świstunką leśną.

 

Marek Elas. fot. Julia Dobrzańska.JPG

Badania ptaków prowadził Marek Elas, który tak się przedstawia: Jestem ornitologiem z wykształcenia i z zamiłowania. Ukończyłem studia na Wydziale Leśnym SGGW w Warszawie.  Głównym obszarem moich zainteresowań są ptaki doliny Wisły,  jednak badania prowadzę w różnorodnych siedliskach: wodnych, polnych oraz leśnych. W swoich działaniach staram się nie zaniedbywać wątku edukacyjnego. 

Więcej o badaniach naukowych prowadzonych w ramach projektu można dowiedzieć się >>TUTAJ.

→ Zapraszamy do obejrzenia minireportażu z czyszczenia budek lęgowych: >>TUTAJ.

→ Marek Elas opowiada o zakradaniu się w intymne życie ptaków. Przeczytaj wywiad >>TUTAJ.

 

 

eea grants logo

 

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Drzewa pomnikowe w Wilanowie

EOG_Drzewa pomnikowe1, Topola biała, Populus alba, fot. fram.com.jpg

Wstępna analiza fenologiczna drzew pomnikowych

Jedną z części projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” były badania drzew pomnikowych rosnących na terenie ogrodów Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Muzeum jako opiekun dóbr historycznych dba zarówno o pomniki kultury, jak i pomniki przyrody.

Pomnik przyrody

Za pomnik przyrody mogą być uznane – według definicji ustawowej – pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

W aktualnym ustawodawstwie nie określono prawnie wiążących „progowych rozmiarów” drzew pomnikowych, przyjęto w zamian kryterium „szczególnej wartości”. W praktyce za pomniki przyrody uznawane są drzewa lub krzewy wyróżniające się osiągniętym wiekiem lub rozmiarami spośród drzew i krzewów tego samego gatunku występujących w najbliższej okolicy albo osobniki osiągające rozmiary rzadko spotykane w skali regionu lub w kraju. Pomnikami przyrody stają się też drzewa o unikalnej wartości przyrodniczej, o szczególnej wartości kulturowej, naukowej i społecznej lub stanowiące element charakterystyczny krajobrazów kulturowych.

Opisując drzewa pomnikowe, dokonuje się jednocześnie opisu drzew najbardziej wartościowych, największych, najstarszych, a więc unikalnych, wyjątkowych, objętych ochroną jako element wartości przyrodniczej ekosystemu ogrodów Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

W przypadku ogrodów Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, drzewa i krzewy stanowią nieoceniony element krajobrazu kulturowego, są nierozerwalnie związane z historycznymi założeniami tych ogrodów.

Metodyka badań

Aby dokonać wstępnej inwentaryzacji drzew pomnikowych, badacze oglądali w naturze drzewa spełniające warunki pomników przyrody. Opisano ich położenie, sprawdzono oznakowanie tabliczką „pomnik przyrody”, dokonano identyfikacji każdego drzewa co do rodzaju, gatunku i dla niektórych osobników – co do odmiany. W trakcie prac inwentaryzatorskich wykonywano także dokumentację fotograficzną.

Wilanowskie drzewa pomnikowe

Na terenie ogrodów Muzeum Pałacu Jana III w Wilanowie zinwentaryzowano 28 egzemplarzy drzew pomnikowych, które należą do 6 rodzajów: dąb (Quercus sp.), grab (Carpinus sp.), lipa (Tilia sp.), olsza (Alnus sp.), topola (Populus sp.), wiąz (Ulmus sp.).Jedno z drzew jest drzewem martwym o całkowicie wyciętej koronie. Pozostałe 27 drzew to drzewa żywe o dobrej kondycji fizjologicznej.

eea grants logo

 

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

 

 

 

WIĘCEJ O PROJEKCIE >>TUTAJ.

WIĘCEJ O BADANIACH NAUKOWYCH PROWADZONYCH W RAMACH PROJEKTU >>TUTAJ.

Badania powietrza i wody

Potok Służewiecki, fot. J. Dobrzańska

Prace badawcze w ramach projektu miały na celu ocenę stanu środowiska na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, tj. w samym pałacu, w ogrodach przylegających do pałacu oraz na obszarach wodnych otaczających pałac. Badania prowadzone były pod kątem oceny zagrożeń związanych z rozwojem infrastruktury miejskiej.

Prace obejmowały analizę zanieczyszczeń Potoku Służewieckiego oraz Jeziora Wilanowskiego. Badacze sprawdzali, w jakim stopniu zbiorniki wodne są kolektorem różnego rodzaju ścieków (przemysłowych i bytowo-gospodarczych) oraz jakie są perspektywy na ich oczyszczenie. Do realizacji tego celu skonstruowano mobilną stację do kontroli online parametrów fizyczno-chemicznych (m.in. pH, potencjału redoks, przewodności, natlenienia). Do badań wykorzystywany był także specjalistyczny sprzęt oraz techniki analityczne, m.in. atomowa spektroskopia absorpcyjna i spektrometr emisyjny ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-OES), które pozwalały na wykrycie pierwiastków biogennych oraz metali ciężkich. Badania prowadzone były przez cztery kwartały i zakończyły się wystawieniem rekomendacji dotyczącej oczyszczania zbiorników wodnych. 

EOG_przykładowa hodowla bakterii o kolorystyce  typowej dla szczepów bytujących w aerozolu powietrza.jpg

W ramach projektu prowadzone były także badania mające na celu określenie zanieczyszczenia powietrza na terenie ogrodów przylegających do muzeum pod względem obecności ozonu i związków organicznych z gazów spalinowych. Do tych badań wykorzystano m.in. analizator gazów firmy Gasmet Technology oraz MultiRAE. Na podstawie uzyskanych danych zostały przedstawione rekomendacje dotyczące dalszego monitoringu środowiska na terenie ogrodów przylegających do muzeum. 

W ramach badań projektowych wykonano także badania mikroflory powietrza otaczającego pałac. Badania te opierały się na wytycznych przygotowanych przez Polski Komitet Normalizacyjny. W tego typu badaniach po pobraniu materiału z powietrza prowadzi się hodowle w warunkach laboratoryjnych. Następnie oblicza się liczebność kolonii bakteryjnych i grzybowych. W ten sposób, zgodnie z liczebnością tych mikroorganizmów podaną w normach, jesteśmy w stanie opisać czystość mikrobiologiczną powietrza. 

EOG_Przykładowe podłoże mikrobiologiczne po pobraniu próby z powietrza, ze wzrosłymi koloniami bakteryjnymi i grzybowymi.jpg

Kolonie bakteryjne izolowane z powietrza zwykle przyjmują bardzo intensywne kolory. To dzięki wytwarzanym kolorowym barwnikom chronią swój materiał genetyczny przed zdradliwym wpływem promieniowania słonecznego (UV). Dla grzybów strzępkowych, takich jak Alternaria, Cladosporium czy Pennicilia, powietrze jest ośrodkiem umożliwiającym transport. Dzięki niemu stają się także dla człowieka źródłem alergenów. To o obecności tych rodzajów grzybów słyszymy w telewizji, kiedy podawane są raporty o zagrożeniach dla alergików. 

barwy ochronne bakterii, fot. A. Laudy.jpg

Wszyscy zdajemy sobie sprawę z obecności bakterii i innych mikroorganizmów w naszym otoczeniu. Powietrze jednak nie stanowi dla nich najodpowiedniejszego środowiska, a jedynie ośrodek, w jakim przychodzi im okresowo przebywać i się przemieszczać. Wiemy to choćby z wiedzy dotyczącej przenoszenia infekcji drogą kropelkową – czyli właśnie przez powietrze. W powietrzu występują nie tylko bakterie chorobotwórcze. Możemy znaleźć tam także bakterie typowo środowiskowe, czyli takie, które nie powodują u nas dolegliwości, ale po prostu stanowią element danego ekosystemu. Jako organizmy żywe bakterie muszą jednak poczynić pewne starania, aby w konkretnych warunkach środowiskowych przeżyć. Dlatego też bakterie bytujące czasowo w powietrzu, aby ochronić się przed zgubnym wpływem ultrafioletu obecnego w świetle słonecznym, wytwarzają różnokolorowe barwniki. To dzięki nim chronią swój materiał genetyczny przed mutagennym wpływem UV. Zobaczmy, jakie kolory mogą mieć bakterie!

 

Analiza zagrożenia atmosfery

Raport Ewy Symonides dotyczący zagrożeń atmosfery wyjaśnia, czym jest atmosfera i jakiego rodzaju zanieczyszczenia jej zagrażają. Główną część raportu stanowi określenie stanu zanieczyszczenia atmosfery na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

Określenie bioróżnorodności na poziomie rodzajowym oraz indeksu bioróżnorodności wód stojących i płynących ze szczególnym uwzględnieniem organizmów wskaźnikowych

Raport sporządzony przez prof. dr. hab. Ryszarda Chrósta zawiera opis materiału pobranego do badań, analizę fitoplanktonu, bakterii obecnych w próbkach, orzęsków oraz bezkręgowców Jeziora Wilanowskiego. Przedstawione wstępne analizy składu, występowania i liczebności organizmów wykazały znaczące różnice na badanych dwóch stanowiskach. Szczególnie znamienny jest wpływ silnie zanieczyszczonych wód Potoku Służewieckiego na stanowisku 1 w Jeziorze Wilanowskim.

~~~~~~~~~~~~~~

Dzięki badaniom wody prowadzonym w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”, które wykazały skażenie Potoku Służewieckiego, udało się zaalarmować kolejne instytucje mające realny wpływ na stan wód. Działania prowadzone przez muzeum znalazły swoją kontynuację w pracach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie.

>>Więcej

 

 

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Badania ekosystemu lądowego – gatunki inwazyjne

dąb czerwony  (2).JPG

Wśród roślin obecnych na terenach zielonych wokół pałacu wilanowskiego napotkać można wiele osobników niepożądanych, zaliczanych do grupy roślin zawleczonych o charakterze inwazyjnym. Rośliny te charakteryzują się kilkoma właściwościami, które sprawiają, że nie są one wartościowym elementem zbiorowisk parkowo-leśnych, tak naturalistycznych, jak i formalnych. Rośliny inwazyjne cechują się przede wszystkim dużą wytrzymałością na niekorzystne warunki środowiskowe, co w połączeniu z łatwością rozmnażania wegetatywnego sprzyja rozprzestrzenianiu się w środowisku. Pozostawione bez kontroli, rośliny inwazyjne mogą tworzyć gęste zarośla uniemożliwiające wzrost innych gatunków krzewów i drzew, co przyczynia się do wypierania gatunków rodzimych i zubożania ekosystemów.

W związku z potencjalnym zagrożeniem dla rodzimych ekosystemów opracowano wytyczne do wspólnego działania krajów członkowskich Unii Europejskiej w tym zakresie. Strategiczny plan na rzecz różnorodności biologicznej na lata 2011–2020 Konwencji o różnorodności biologicznej zawiera m.in. cel określający, że do 2020 roku inwazyjne gatunki obce i drogi ich rozprzestrzeniania się zostaną zidentyfikowane i skategoryzowane, a gatunki priorytetowe będą kontrolowane lub usunięte. Zostaną również podjęte działania dotyczące zarządzania źródłami ich rozprzestrzeniania się, tak aby zapobiec ich wprowadzaniu do środowiska przyrodniczego i zadomawianiu się.

robinia akacjowa.JPG

W konsekwencji podjęto także działania w ustawodawstwie krajowym. Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody zostały wprowadzone regulacje dotyczące gatunków obcych, a rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym. W wymienionych aktach prawnych określone zostały gatunki oraz warunki ograniczenia ich przetrzymywania i obrotu handlowego. Aby działania zapobiegające negatywnym skutkom introdukcji gatunków obcych do środowiska przyrodniczego Polski były skuteczne, powinno się je podejmować na podstawie możliwie najszerszej wiedzy o procesie inwazji oraz o poszczególnych gatunkach obcych. 

Rozpoznanie gatunków inwazyjnych występujących w danym środowisku wraz z potencjalnymi zagrożeniami może stanowić podstawę do planowania w przyszłości działań związanych z ich ograniczeniem lub eliminacją. 

Należy także pamiętać, że wiele gatunków inwazyjnych zostało wprowadzonych do nasadzeń z rozmysłem, w związku z ich walorami dekoracyjnymi lub użytecznymi dla owadów. W takich przypadkach wskazane jest kontrolowanie ich obecności na terenach zielonych, poprzez np. eliminację odrostów lub siewek z uwzględnieniem wysokiej rozrodczości i łatwości do rozmnażania wegetatywnego gatunków inwazyjnych. 

Róża pomarszczona, fot. J. Dobrzańska.JPG

Opierając się na powyższych założeniach, przeprowadzono inwentaryzację i identyfikację obcych gatunków o charakterze inwazyjnym na terenach zielonych w kompleksie pałacu w Wilanowie. 

Do drzew z gatunków inwazyjnych zawleczonych zaliczają się: 

  • Dereń świdwa (Cornus sanguinea)
  • Klon jesionolistny (Acer negundo
  • Robinia biała – akacjowa (Robinia pseudoacacia)
  • Dąb czerwony (Quercus rubra)
  • Robinia szczeciniasta (Robinia hispida)

Krzewy:

  • Dereń świdwa (Cornus sanguinea L.
  • Róża pomarszczona (Rosa rugosa Thunb.
  • Dereń biały (Cornus alba L.)

Analiza zagrożeń ekosystemów lądowych

Zapraszamy do zapoznania się z raportem podsumowującym wyniki dotychczasowych badań dotyczących zagrożeń ekosystemów lądowych. Raport opracowała Ewa Symonides i omawia w nim zarówno zagrożenia wewnętrze ogrodów wilanowskich, jak i zewnętrze. Wśród zagrożeń wewnętrznych wymienia m.in. gatunki inwazyjne i choroby drzew, a wśród zagrożeń zewnętrznych m.in. presję urbanizacyjną, zagrożenia pokrywy glebowej, obniżanie poziomu wody gruntowej oraz zanieczyszczenia powietrza i kwaśne deszcze. Wszystkie zagrożenia są dokładnie i przystępnie omówione, dzięki czemu dają obraz sytuacji występującej w ogrodach wilanowskich.

eea grants logo

Badania ekosystemu wilanowskiego były prowadzone w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Wilanowskie nietoperze – raport z badań

EOG_Nietoperze_Borowiec w pałacu fot. Julia Dobrzańska.jpg

Badanie nietoperzy – z uwagi na ich nocną aktywność oraz spędzanie dnia w niedostępnych kryjówkach – wymaga specjalnie dobranych metod badawczych. Często dla postronnego obserwatora te nocne ssaki są w ogóle niezauważalne. Dlatego wciąż wiele terenów jest niezbadanych pod kątem ich występowania, różnorodności gatunkowej itp.

Dotychczas na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie obserwacje nietoperzy prowadzono sporadycznie. Na początku lat 90. zaobserwowano w Morysinie borowca wielkiego i nocka rudego, zaś na terenie parku – nocka Natterera.

W ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” w latach 2015–2016 przeprowadzono kompleksowe badania wilanowskich nietoperzy.

Metody

W celu wykrycia jak największej liczby gatunków nietoperzy pojawiających się na tym terenie zastosowano różnorodne metody badań.

1. Zimą 2013/2014 oraz 2014/2015 skontrolowano wszelkie podziemia znajdujące się na omawianym terenie – piwnice pod zabudowaniami pałacowymi, piwnicę pod leśniczówką w Morysinie, Grotę, pojedyncze małe piwniczki ziemne.

2. Kontrolowano potencjalne miejsca letniego dziennego pobytu tych ssaków, przede wszystkim strychy budynków.

3. Prowadzono odłowy w sieci chiropterologiczne, które były rozstawiane w miejscach intensywnego przelotu nietoperzy (na drogach leśnych i parkowych, nad wodami lub na ich brzegach).

4. Ponadto prowadzono odłowy nietoperzy przy otworach podziemi oraz ruin budynków, aby sprawdzić, czy ma miejsce tam ich rojenie. Wiosną i jesienią nietoperze mniej lub bardziej masowo latają w pewnych miejscach (roją się), co ma najprawdopodobniej związek z zachowaniami godowymi.

Wyniki

1. Okres zimowania

Zimę nietoperze przesypiają w kryjówkach podziemnych. Kontrolą objęto podziemia zabudowań położonych na terenie muzeum oraz rez. Morysin. Stwierdzono występowanie nietoperzy jedynie w Grocie, a dokładnie w jej przywejściowych częściach. 11 i 25 marca 2015 r. stwierdzono tam dwa osobniki nocka Natterera Myotis nattereri, gatunku najliczniej obserwowanego w warszawskich zimowiskach tych ssaków (Fuszara, Kowalski 1995). Z uwagi na identyczną lokalizację tych zwierząt podczas obu omawianych kontroli można przypuszczać, że były to te same osobniki. 8 kwietnia 2015 r. nietoperzy tam nie stwierdzono – zakończyły one zimowanie. Warto zwrócić uwagę, że dwa lata temu, 6 listopada 2013 r., w Grocie obserwowano jednego osobnika gacka brunatnego Plecotus auritus. Zatem może być ona wykorzystywana także przez inne gatunki tych ssaków. W głębi obiektu, w jego nowoczesnych częściach, nietoperzy nie obserwowano.

2. Kryjówki letnie w budynkach

Latem roku 2015 skontrolowano dostępne strychy budynków gospodarczych. Nie stwierdzono w nich nietoperzy ani ich śladów bytowania (odchody). Może być to spowodowane powszechnym występowaniem kuny domowej Martes foina, której bardzo liczne odchody stwierdzono na prawie wszystkich niezagospodarowanych strychach i poddaszach.

3. Wiosenne i jesienne rojenie

Wioną i jesienią nietoperze zlatują się nocami do podziemi, ruin budynków itp., gromadnie tam latając. Przypuszcza się, że ma to związek z godami. Zachowania te nazywamy rojeniem. W dniach 26 i 27 maja oraz w 1 i 4 września 2015 r. skontrolowano budynki znajdujące się w rez. Morysin i w jego okolicy (rotunda, domek stróża oraz brama wjazdowa). Rozstawiono siatki w ruinach lub ich pobliżu (trzy w bramie, po jednej w pozostałych ruinach). Nie stwierdzono tam aktywności nietoperzy – jedynie w bramie obserwowano jednego przelatującego nietoperza.

Późnym latem oraz jesienią dokonano obserwacji rojenia w wejściu do Groty. 5 sierpnia odłowiono 2 samce gacka brunatnego, zaś 29 września – 7 nocków Natterera (5 samców, 2 samice), 2 samce gacka brunatnego oraz sama nocka rudego.

4. Letnie odłowy w sieci

Nietoperze odławiano zarówno w parku, jak i w rezerwacie przyrody Morysin. W parku wybierano alejki z obu stron obsadzone drzewami, zaś w rezerwacie – ścieżki jak najszersze (generalnie są one tam bardzo wąskie). Ponadto w rezerwacie jednokrotnie odławiano na jazie na Kanale Sobieskiego. Wybrano 4 stanowiska w Morysinie oraz 4 w parku.

Podsumowanie

1. Na omawianym terenie stwierdzono jedynie pięć gatunków nietoperzy, po 4 zarówno w parku, jak i w Morysinie. Także liczby nietoperzy odławiane w sieci są małe. Przyczyną tego mogą być niesprzyjające dla nietoperzy warunki, jakie panują na obu tych terenach. W Morysinie ścieżki są bardzo wąskie, zatem nieodpowiednie dla latających nietoperzy, zaś w parku większość terenu jest odkryta, zatem omijana przez te ssaki. Brak jest dogodnych dla nietoperzy kryjówek – podziemi jest niewiele, zaś strychy są zasiedlone przez drapieżnika – kunę domową.

2. Stwierdzone gatunki są pospolite i liczne w Polsce. Na uwagę zasługuje stwierdzenie mopka, gatunku wymienionego w II Załączniku Dyrektywy Siedliskowej EWG.

3. Jedyną stałą kryjówką nietoperzy jest Grota. Korzystne byłoby niezagospodarowywanie tego obiektu, zwłaszcza przywejściowych jej części. Pozwoli to nietoperzom na korzystanie z niej w kolejnych latach.

4. Ten sam obiekt jest miejscem rojenia nietoperzy. Dobrze byłoby pozostawić jak najmniej zasłonięte wejście do obiektu, a w przyszłości zamontować drzwi, w których znajdą się jedynie poziome pręty (co ułatwi nietoperzom wlatywanie i wylatywanie).

Badania prowadził Marek Kowalski z Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”.


Nietoperze występujące w na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie

Nocek Natterera Myotis nattereri

Gatunek związany latem z lasami. Jego kryjówkami w tym okresie są dziuple, budki oraz – rzadziej – budynki. Zimę spędza w różnorodnych podziemiach, począwszy od małych przydomowych piwnic, skończywszy na dużych fortach. Wybiera tam miejsca dość ciepłe i o dużej wilgotności względnej. Ukrywa się w miejscach położonych wysoko nad powierzchnią podłogi, najczęściej kryjąc się w szczelinach.

Status gatunku. Nocek Natterera objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Był jednym z dwu najliczniej obserwowanych gatunków. Odnotowany zimą (osobniki zimujące w Grocie) i latem – odławiano je w Morysinie i parku. Ponadto jednego osobnika odnotowano w maju 1994 roku w niezidentyfikowanym budynku w parku (I. Krasnodębski, dane niepublikowane).

Nocek rudy Myotis daubentonii

Gatunek związany latem z lasami oraz zbiornikami wodnymi. Jego kryjówkami w tym okresie są dziuple oraz – rzadziej – szczeliny pod mostami. Zimę spędza w różnorodnych podziemiach, począwszy od małych przydomowych piwnic, skończywszy na dużych fortach. Wybiera tam miejsca dość ciepłe i o dużej wilgotności względnej. Ukrywa się w miejscach położonych wysoko nad powierzchnią podłogi, najczęściej kryjąc się w szczelinach.

Status gatunku. Nocek rudy objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Był jednym z dwu najliczniej obserwowanych gatunków. Odnotowany latem, kiedy był najliczniej odławianym nietoperzem w Morysinie i parku. Odłowiony był także w czerwcu 1991 r. (1 osobnik – I. Krasnodębski, dane niepublikowane). 

Borowiec wielki Nyctalus noctula

Jeden z największych krajowych gatunków nietoperzy, związany latem z lasami. Jego kryjówkami w tym okresie są dziuple oraz – rzadziej – szczeliny w budynkach. Na zimę większość osobników odlatuje do południowej lub zachodniej Europy.

Status gatunku. Borowiec wielki objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Na badanym terenie stwierdzony był w okresie letnim – w parku i Morysinie – odłowiono po jednym osobniku.  Odłowiony był także w sierpniu 1990 r. (1 osobnik – I. Krasnodębski, dane niepublikowane).

Gacek brunatny Plecotus auritus

Jeden z najpospolitszych gatunków krajowych, zasiedlający bardzo różnorodne środowiska i kryjówki. Latem są to zarówno dziuple i skrzynki, jak również budynki. Zimą gacek brunatny spotykany jest w podziemiach o różnorodnej kubaturze, jednak z danych ogólnopolskich wynika, że zdecydowanie preferuje małe, przydomowe piwnice. Wybiera on tam miejsca chłodne i o małej wilgotności względnej. Na terenie Muzeum jednego osobniki obserwowano w Grocie zimą roku 2013.  

Status gatunku. Gacek brunatny objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną).

Zamieszczony jest w załączniku IV Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Na omawianym terenie obserwowany zimą (jeden osobnik w Grocie w roku 2013) oraz latem – jeden osobnik odłowiony w Morysinie oraz 4 osobniki schwytane podczas rojenia w wejściu do Groty.

Mopek Barbastella barbastellus

Gatunek związany latem z lasami. Jego kryjówkami w tym okresie są wąskie, ale duże powierzchniowo przestrzenie, najczęściej za odstającymi płatami kory, w pęknięciach pni drzew, za okiennicami itp. Zimę spędza w różnorodnych podziemiach, począwszy od małych przydomowych piwnic, skończywszy na dużych fortach. Wybiera tam miejsca chłodne. Ukrywa się w miejscach położonych wysoko nad powierzchnią podłogi, najczęściej kryjąc się w szczelinach.

Status gatunku. Mopek objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w II i IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków bliskich zagrożenia (kategoria Lower Risk: Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Był jednym z dwu najliczniej obserwowanych gatunków. Odnotowany latem, kiedy był najliczniej odławianym nietoperzem w Morysinie i parku. Zaliczony został do gatunków bliskich zagrożenia (kategoria Near Threatened ) na czerwonej liście IUCN.

Na terenie Parku odłowiono w sieci jednego osobnika.

eea grants logo

 

Badania prowadzono w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

EEA+Grants+-+JPG.jpg

Badania EOG – wstępne raporty z wynikami badań

Analiza akustyczna hałasu środowiskowego Raport zawiera opis badanych punktów, omówienie metodyki obliczeń oraz charakterystykę pomiarów akustycznych. Wyniki przeprowadzonych badań zaprezentowano na …

szablak krwisty. fot. Julia Dobrzańska.JPG

Latający mieszkańcy Wilanowa – wywiad

Człowiek i przyroda Interdyscyplinarny projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”, prowadzony przez Muzeum dzięki wsparciu …

ogrod_wloski_fot.W. Holnicki.jpg

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie w latach 2014–2016 realizowało projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum …

Morysin_Drzewo nad kanałem Sobieskiego. fot. Julia Dobrzańska.JPG

„Bioróżnorodność w Morysinie” – relacja z debaty

9 października 2014 r. pałacu w Wilanowie odbyła się debata publiczna poświęcona rezerwatowi przyrody Morysin znajdującemu się na terenie Muzeum …

Biuletyn Informacji Publicznej Biuletyn Informacji Publicznej

Muzeum w Internecie

Organizator

Partnerzy

Sponsorzy

Idea & Design
Copyright © Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem