Około 1730 roku, kiedy posiadłość wilanowską dzierżawił król August II Mocny z dynastii Wettynów, w południowym skrzydle pałacu powstała reprezentacyjna Sala Biała. To największe i najbardziej okazałe wnętrze było świadkiem wielu ważnych uroczystości. Dziś jego wystrój nawiązuje przede wszystkim do kształtu nadanemu sali w XIX wieku. Zgromadzone są tu wizerunki kolejnych właścicieli pałacu (w tym króla Jana III i innych przedstawicieli rodu Sobieskich) lub osób z nim związanych. Wspaniały „Portret Stanisława Kostki Potockiego na koniu” pędzla Jacques’a-Louisa Davida jest jednym z najcenniejszych dzieł sztuki w zbiorach polskich.

Do apartamentów króla należą: Biblioteka, Antykamera, Sypialnia, Gabinet Chiński oraz Garderoba. W Bibliotece początkowo mieścił się bogaty księgozbiór króla, przeniesiony później do jego rodowej posiadłości w Żółkwi (obecnie Ukraina). Do dziś zachował się tu tematyczny katalog książek umieszczony na suficie i częściowo na ścianach. Składa się on z okrągłych portretów najsłynniejszych artystów i myślicieli czasów starożytnych oraz nowożytnych. Pod każdym z nich znajdował się regał z książkami tematycznie odpowiadającymi dziedzinie właściwej sportretowanym. Na uwagę zasługuje także podłoga z trójbarwnego marmuru wykorzystująca efekt iluzji. To jedyna oryginalna posadzka w pałacu pochodząca z czasów króla Jana III! Antykamera pełniła rolę reprezentacyjnego przedpokoju, w którym dworzanie oczekiwali na rozmowę z królem. Zgodnie z obyczajowością baroku takie spotkania często odbywały się w kamerze, czyli Sypialni Króla. Wystrój tych pomieszczeń utwierdzał gości w przekonaniu o majestacie władcy. W trakcie audiencji król leżał w łożu paradnym, podczas gdy odwiedzający stali. Tylko najbliższa rodzina i najznamienitsi goście mogli usiąść w towarzystwie władcy, co także stanowiło charakterystyczny element XVII-wiecznej obyczajowości. Zachowane dekoracje sufitów Antykamery i Sypialni Króla są jednymi z najcenniejszych zabytków sztuki baroku w Polsce. Malowidła plafonowe – Zimę (Antykamera) i Lato (Sypialnia) wykonał nadworny malarz Jana III – Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski. W alkierzu znajdują się dwa niewielkie pomieszczenia: Garderoba i Gabinet Chiński. W drugiej połowie XVII wieku w Europie panowała moda na motywy dalekowschodnie (tzw. chinoiserie). Uległ jej także król Jan III, aranżując w ten sposób jeden ze swych prywatnych gabinetów. Dzisiejszy wystrój Gabinetu Chińskiego jest efektem rearanżacji z czasów Augusta II – powstały wówczas wspaniałe dekoracje wykonane w technice laki europejskiej, będący dziełem nadwornego artysty monarchy – Martina Schnella.

Do apartamentów królowej należą: Antykamera, Sypialnia, Gabinet al Fresco, Antygabinet i Gabinet Zwierciadlany. Układ pomieszczeń królowej jest symetrycznym odbiciem apartamentów króla: Antykamera pełniła funkcję przedpokoju, Sypialnia (Kamera) poza podstawowym przeznaczeniem była wnętrzem o charakterze reprezentacyjnym, a przylegające do nich niewielkie gabineciki – pokojami prywatnymi. Sypialnia Królowej jest niewątpliwie jednym z najbardziej okazałych pomieszczeń w pałacu. Na uwagę zasługuje tu malowidło sufitowe (plafon) przedstawiające alegorię Wiosny, namalowane przez Jerzego Eleutera Szymonowicza-Siemiginowskiego. Przedstawiona na plafonie bogini Flora odwołuje się do postaci królowej Marii Kazimiery. Fasetę zdobią wyobrażenia mitycznego Sfinksa, którego zadaniem było strzec spokojnego snu królowej. W Antykamerze malowidło plafonowe przedstawia Jesień i dopełnia tym samym cykl czterech pór roku. W narożnym Gabinecie Zwierciadlanym zachował się plafon pędzla Jana Reisnera z przedstawieniem Jutrzenki, który zawiera kryptoportrety Marii Kazimiery i jej synów. Gabinet „al fresco malowany” zdobią oryginalne XVII-wieczne malowidła ścienne imitujące kamienne portale i rozpięte tkaniny gobelinowe ze scenami mitologicznymi z Apollinem. Dekoracja ta została odsłonięta przez konserwatorów w 1955 roku, do tego czasu znajdowała się tu drewniana klatka schodowa prowadząca na piętro pałacu.

Gabinet Holenderski pierwotnie służył do eksponowania dzieł holenderskich mistrzów, w tym samego Rembrandta. Obecna aranżacja pomieszczenia, w tym monumentalny fresk sufitowy Apoteoza Dobrobytu i Rozwoju Nauk i Sztuk pod rządami Saskimi, pochodzi z czasów króla Augusta II. Malowidło prezentuje charakterystyczny dla sztuki barokowej typ malarstwa iluzjonistycznego zwany quadraturą.

Za czasów Jana III Wielka Sień była jednym z najbardziej reprezentacyjnych i monumentalnych pomieszczeń w pałacu. Przez wiele lat służyła za jadalnię – wówczas jej wystrój był bogatszy, lecz nie zachował się do dziś w całości. Obecnie pod sklepieniem można podziwiać stiukową dekorację fasety ukazującą cztery żywioły i cztery mitologiczne wiatry. Naprzeciw głównego wejścia do pałacu, w niszy między kolumnami, stał niegdyś pomnik konny Jana III, jeden z licznych elementów gloryfikacji wielkiego zwycięzcy spod Wiednia. Obecnie pomnik ten znajduje się pod wieżą południową, przy wejściu na galerię.

Galerie Północna i Południowa pierwotnie były krużgankami otwartymi na ogród. Ich dekoracje stanowią m.in. wysokiej klasy freski florenckiego artysty Michelangela Palloniego, ukazujące perypetie miłosne Amora i Psyche. Opowieść ta odwołuje się do uczucia łączącego Jana Sobieskiego i Marię Kazimierę. W pierwotnym projekcie niewielkie pomieszczenie, obecnie Lapidarium (pokój ze starożytnościami), stanowiło część Galerii Południowej, dlatego to właśnie tutaj na suficie odnaleźć można pierwszą scenę z mitologicznej historii.

Stanisław Kostka Potocki – polityk, kolekcjoner oraz archeolog zwany niekiedy polskim Winckelmannem – był właścicielem Wilanowa w latach 1799–1821. W 1805 roku udostępnił publiczności swoją kolekcję dzieł sztuki zgromadzoną w pałacu w Wilanowie. Tak powstało pierwsze w Warszawie, a drugie w Polsce muzeum sztuki dostępne dla wszystkich. Galeria Północna została wówczas przystosowana do eksponowania malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego. W Gabinecie Etruskim, podobnie jak w Lapidarium, eksponowano kolekcję starożytności zgromadzonych przez rodzinę Potockich. Obecnie znajduje się tu ponad 100 waz antycznych pochodzących z terenów południowej Italii, Etrurii i Aten. Galeria Obrazów zwana Muzeum oraz Galeria Krajobrazów zostały zaadaptowane na pinakotekę prezentującą malarstwo włoskie, francuskie, flamandzkie i niemieckie. Ściany otrzymały kolor różu pompejańskiego, chętnie stosowanego w XIX-wiecznych wnętrzach muzealnych, ponieważ stanowił doskonałe tło dla eksponowanych obrazów. W niewielkim Gabinecie przed Galerią prezentowane jest malarstwo europejskie z kolekcji Stanisława Kostki Potockiego. W progu pomieszczenia wmurowano tablicę z łacińską sentencją: Cunctis patet ingressus (wszystkim wstęp wolny); w ten sposób zasługi fundatora muzeum podkreślił jego wnuk, August Potocki.

Dekoracje Pokojów Chińskich i Myśliwskich pochodzą z lat 80. XIX wieku, w tamtym czasie był to prywatny apartament właścicieli pałacu. Kontynuowano tu wilanowską tradycję urządzania wnętrz dekorowanych motywami inspirowanymi sztuką orientalną. Dziś znalazły tu miejsce meble w stylu chińskim oraz wilanowska kolekcja sztuki dalekowschodniej. Pokoje te odwołują się do dziewiętnastowiecznych gabinetów kolekcjonerów, gdzie gromadzono bogate kolekcje rozmaitych przedmiotów, które interesowały i fascynowały zbieraczy i naukowców. Większość ze zgromadzonych tutaj przedmiotów, to wyroby eksportowe – wyprodukowane na Dalekim Wschodzie specjalnie na rynek europejski, dostosowane do europejskich gustów i oczekiwań. Wiele przedmiotów nosi wyraźne ślady wzajemnych wypływów i inspiracji sztuki europejskiej i dalekowschodniej. Nazwa Pokojów Myśliwskich w pałacu wilanowskim wiąże się przede wszystkim z ich stylizowaną dekoracją nawiązującą do estetyki dziewiętnastowiecznych pałacyków myśliwskich. Ściany pokryte zostały mazerowaniem, czyli malarską imitacją okładziny drewnianej. W 2. połowie XIX wieku tutaj mieścił się gabinet Augusta Potockiego, dla którego łowy – jak dla większości mężczyzn tego okresu – były jedną z częstych rozrywek. Nie zachowało się w pałacu wilanowskim wyposażenie apartamentu myśliwskiego. Prezentowana dzisiaj aranżacja wykorzystuje dzieła i przedmioty o tematyce łowieckiej, pochodzące z różnych epok, a przechowywane obecnie w zbiorach wilanowskich.

WIĘCEJ O GABINETACH STAROŻYTNOŚCI