Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie od czerwca 2006 r. aktywnie działa w Sieci Europejskich Rezydencji Królewskich – łączącej 30 instytucji opiekujących się ponad 100 pałacami w 15 krajach – uczestnicząc w wymianie informacji i doświadczeń między specjalistami z różnych krajów – w obszarze badań naukowych, konserwacji, dokumentacji, programów edukacyjnych, komunikacji społecznej, opieki nad ogrodami, ochrony środowiska, bezpieczeństwa i innych.

Od 2017 r. muzeum należy również do Europejskiego Szlaku Ogrodów Historycznych, łączącego obecnie 31 najwspanialszych ogrodów w 6 krajach. Współpraca z licznymi partnerami aktywnymi w ramach tych dwóch organizacji umożliwia wymianę dobrych praktyk, rozwój kompetencji i wspiera efektywne działania na rzecz ochrony europejskiego dziedzictwa.

Sieć Europejskich Rezydencji Królewskich

Sieć Europejskich Rezydencji Królewskich (zarejestrowana jako Association des Résidences Royales Européennes – ARRE z siedzibą w Wersalu) skupia 30 instytucji kultury, które zarządzają rezydencjami królewskimi w 15 krajach;  Austrii (Schloss Schönbrunn), Belgii (Palais de Charles Quint), Danii (Kongernes Samling, Danish Agency for Culture and Palaces, Frederiksborg Castle), Hiszpanii (Patrimonio Nacional), Holandii (Het Loo Paleis), Francji (Versailles, Chambord, Compiègne), Monako (Pałac Książęcy), Niemiec (Stiftung Preussische Schloesser und Gaerten – Berlin Brandenburg, Kulturstiftung Dessau-Worlitz), Polski (prócz Muzeum Pałacu w Wilanowie – Zamek Królewski w Warszawie oraz Muzeum Łazienki Królewskie), Portugalii (Mafra, Parques de Sintra – Monte da Lua), Wielkiej Brytanii (Historic Royal Palaces), na Węgrzech (Gödöllő) i we Włoszech (Venaria Reale, Racconigi, Turyn, Caserta, Neapol, Monza).

W ramach European Year of Cultural Heritage 2018 realizowaliśmy wspólny projekt „A Place at the Royal Table”, w  ramach którego upowszechnialiśmy wiedzę o kuchni historycznej i obyczajach związanych z kulturą stołu oraz roli dziedzictwa kulinarnego w europejskiej tradycji. Program realizowany przez Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie pod nazwą „Miejsce przy królewskim stole” otrzymał prestiżową nagrodę Europa Nostra Award 2019.

Oto niektóre warsztaty i projekty realizowane w ramach Sieci Europejskich Rezydencji Królewskich z udziałem polskich specjalistów – pracowników Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie:       

• Management Meeting / General Assembly 2022, Wersal, 24-25 marca 2022 r.;
• Technical meeting „Lighting in Royal Residences”, Poczdam, 27-28 lutego 2020 r.;
• Technical meeting „Commercial Development”, Gödöllö, 14–15 listopada 2019 r., 
• European Showcase „A Place at the Royal Table”, Bruksela, 26–27 września 2019 r., 
• Technical meeting „Rozszerzona rzeczywistość, nowe technologie w rezydencjach królewskich”, Sintra, 4–5 kwietnia 2019 r.
• Walne zebranie reprezentantów rezydencji królewskich zrzeszonych w Sieci ARRE, Monaco, 13–14 czerwca 2019 r.
  
• „Masterclass: The future of social media in palaces museums in Europe”, zorganizowane przez Patrimonio Nacional i ARRE w La Granja de San Ildefonso, 22–25 maja 2019 r.
• Palace Day – wspólna promocja dziedzictwa kulturowego w mediach społecznościowych, 19 lipca 2019 r.
• „A Place at the Royal Table” – wielopoziomowa współpraca w ramach programu „Miejsce przy królewskim stole” z instytucjami zrzeszonymi w ramach ARRE; projekt wpisujący się w obchody Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018, nagrodzony Europa Nostra Award 2019
• W maju 2019 r. w ramach programu ARRE Mobility Grants kierownik Działu Ogrodowego Łukasz Przybylak odbył dwutygodniowy staż w ogrodach Historic Royal Palaces: Hampton Court, Kensigton Palace i Kew Gardens. Ten instrument wspierania mobilności wykorzystało wielu ogrodników z rezydencji królewskich zrzeszonych w Sieci.
• Posiedzenie Zarządu Sieci Europejskich Rezydencji Królewskich; Wersal, 9–12 grudnia 2018 r. 
• Technical Meeting – Micro-Folie – the digital museum; Zapoznanie się z funkcjonowaniem centrum kulturalno-edukacyjnego Micro-Folie na obrzeżach Paryża oraz wykorzystaniem nowych technologii w procesie edukacji i popularyzacji wiedzy o sztuce i kulturze; zainicjowanie współpracy między ARRE a La Villette; Paryż, 11–13 października 2018 r.
• Palace Day – działania w mediach społecznościowych, łączące pałace na całym świecie wokół tematu wspólnego dziedzictwa kulturowego. Edycja poświęcona tematowi kulinariów i włączona w projekt „A Place at the Royal Table”; 19 lipca 2018 r.
• Otwarcie Europaeisches Picknic in Sanssouci – wystąpienia prof. Hartmuta Dorgerloha, dyrektora Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg i Elżbiety Grygiel otwierające wydarzenie organizowane w ramach projektu „A Place at the Royal Table” realizowanego w Sieci Europejskich Rezydencji Królewskich (ARRE) pod patronatem Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018. 23 czerwca 2018 r.
• Walne zebranie ARRE; Madryt 30 maja – 1 czerwca 2018 r.
• Zebranie Zarządu ARRE; Kopenhaga 15–17 kwietnia 2018 r.
• Technical Meeting „Royal Kitchen Garden”; Kopenhaga 22–23 marca 2018 r.
• Why do we eat the way we do? – wystawa prezentowana w Schloss Hof w Austrii, organizowana w ramach międzynarodowego projektu „A Place at the Royal Table” w ramach współpracy członków Sieci Europejskich Rezydencji Królewskich (ARRE) i ich inicjatywy obchodów Europejskiego Roku Dziedzictwa – 15 marca – 30 listopada 2018 r.
  
• Technical meeting „Present the “hidden” collections: the open storages” – seminarium zorganizowane przez zespół Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie z udziałem specjalistów z Niemiec, Portugalii, Rosji, Włoch i Francji, 22–23 lutego 2018 r.,
  
• Technical meeting „Sharing experience in the daily management of an archaeological site, open to the public” zorganizowane w Pałacu Coudenberg w Brukseli, 9–10 listopada 2017 r.
  
• Technical meeting „How to strengthen the learning potential of historical residences? Good practices and recommendations” zorganizowane przez zespół Muzeum Łazienki Królewskie, 21–22 września 2017 r.,
  
• Technical meeting „Tourism promotion, Group Tourism”, seminarium zorganizowane w Pałacu Królewskim w Casercie  we Włoszech, 6–7 kwietnia 2017 r.
• Technical meeting „ARRE Corporate image”, 16–17 lutego 2017 r. W Het Loo Paleis dyskutowano o tym, jak wzmocnić promocję działań ARRE poprzez zmianę identyfikacji wizualnej oraz aktywną komunikację z publicznością
• ARRE workshop – drugie spotkanie dotyczące organizacji projektu „A Place at the Royal Table”, wspólnego działania w ramach „European Cultural Heritage Year 2018 – Sharing Heritage”, Het Loo Paleis, 15 lutego 2017 r.
• Technical meeting „Site security" w Tower of London, 5-6 grudnia 2016 r., spotkanie poświęcone zagrożeniom ze strony ataków terrorystycznych
• Technical meeting „Organizing and hosting events in royal residences”, dyskusja na temat możliwości i wyzwań związanych z wydarzeniami publicznymi w rezydencjach królewskich odbyła się w Château Chambord 15-16 listopada 2016 r.
• ARRE workshop – „European Cultural Heritage Year 2018 – Sharing Heritage”, 18 października 2016, Charlottenburg; dyskusja o wspólnym projekcie, który będzie realizowany w ramach ARRE w 2018 r., europejskim Roku Dziedzictwa. Powstaje projekt „A Place at the Royal Table”
• Technical meeting ARRE – Pałac Reggia di Venaria Reale, temat spotkania „Sharing communities. Projects and practices for a shared strategy in social and digital communication and others digital uses”, 30–31 maja 2016
• Walne zgromadzenie ARRE – Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 21–22 maja 2015 r.
• Technical meeting ARRE – Pałac w Poczdamie, temat spotkania „Let there be light! Lighting and its Impact on Historic Interiors”, 5–6 lutego 2015 r.
• Technical meeting ARRE – Le Centre de recherche du château de Versailles, temat spotkania „Research and royal residences", 20–21 listopada 2014 r.
• Technical meeting ARRE – Château Chambord, temat spotkania „Refurnishing Palaces and Castles”. 16–19 listopada 2014 r.
• Konferencja współorganizowana przez ICOM – DEMHIST i ARRE w Compiegne (Francja), temat: „Authenticity in the Conservation of Historic Houses and Palace-Museums”, 7–11 października 2014 r.
• Walne zgromadzenia ARRE w Mafrze (Portugalia) – 22–23 maja 2014 r. Część studyjna wyjazdu poświęcona była zebraniu wiedzy na temat działania portugalskich instytucji kultury (organizacja wystaw, komunikacja społeczna, edukacja).
• Zebranie zarządu ARRE – Mafra (Portugalia) – 21 maja 2014 r.
• ARRE Technical Meeting: „Using GIS (Geographic Information System) to improve maintenance of a historic residence” – 20–21 lutego 2014 r. w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Udział wzięli reprezentanci Château de Versailles, Historic Royal Palaces, Stiftung Preußische Schlösser und Gärten, Muzeum Pałacu w Wilanowie.
• ARRE technical meeting – „Improving our Knowledge of visitors to the European Royal Residences”: 7–8 listopada 2013 r. Prezentacja pracowników muzeum „Gaining an interest – implementation of public survey results in the cultural and education offer”.
• Technical meeting ARRE „Entering the digital age: European royal residences and E-strategies” w Gödöllő na Węgrzech, 19–20 września 2013 r. Prezentacja pracowników muzeum: strona wystawy „Primus inter pares”, aplikacje mobilne muzeum.
• Seminarium w Stacji Naukowej PAN w Paryżu z udziałem ekspertów z Château de Versailles i Muzeum Pałacu w Wilanowie „Stosunki polsko-francuskie na przełomie XVII i XVIII w. w soczewce pałacu wilanowskiego”, 18 czerwca 2013 r.
• Seminarium w Stacji Naukowej PAN w Wiedniu z udziałem ekspertów ze Schloss Schönbrunn i Muzeum Pałacu w Wilanowie „Schönbrunn i Wilanów. Konserwacja zabytkowych tekstyliów ściennych i konserwacja zapobiegawcza w historycznych rezydencjach królewskich”, 11 marca 2013 r.
• Wymiana specjalistów: projekt „Sharing Skills in Europe” finansowany ze środków Programu Leonardo da Vinci, umożliwił odbycie stażu 8 pracownikom Muzeum Pałacu w Wilanowie (2010–2012), kolejnych 8 osób wyjechało w 2013 r. Czterotygodniowe staże realizowano w: Poczdamie, Wersalu, Hampton Court, Mafrze, Schloss Schönbrunn. W ramach tego samego programu 6 specjalistów z muzeów Francji i Austrii odbyło staże w Wilanowie (w zakresie konserwacji prewencyjnej i opieki nad zabytkami architektury). O stażach wilanowskich pracowników można przeczytać na blogu Leonardo w Wilanowie.
• Friederisiko – Friedrich der Grosse – międzynarodowe warsztaty dla sieci ARRE z zakresu interpretacji ekspozycyjnej w Poczdamie; uczestniczyło w nich 7 osób (2012).
• ARRE Study Days – tygodniowe szkolenie dla członków ARRE; 5 pracowników muzeum uczestniczyło w intensywnym szkoleniu w Poczdamie (2011).
• Projekt edukacyjny DEHRR (klasy dziedzictwa i edukacja muzealna) realizowany we współpracy z Chambord, Wersalem i Schloss Schönbrunn, finansowany ze środków programu Culture (2010–2012).
• programy badawcze, dotyczące udostępniania zbiorów i obiektów (w tym: konserwacja prewencyjna i mikrobiologia w muzeum).

Europejski Szlak Ogrodów Historycznych

Od 2017 r. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie jest aktywnym członkiem Europejskiego Szlaku Ogrodów Historycznych (European Route of Historic Gardens, ERHG; wcześniej: Europejska Sieć Ogrodów Historycznych). ERHG jest organizacją pozarządową zrzeszającą 31 najwspanialszych ogrodów historycznych w 6 krajach Europy, powołaną w 2017 r. z inicjatywy władz miejskich Lloret de Mar (Katalonia). Jego misją jest podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej roli i rangi ogrodowego dziedzictwa w budowaniu stabilności europejskiej jedności kulturowej. Transgraniczny charakter kształtowania się europejskiej sztuki ogrodowej w powiązaniu z jej przyrodniczą – niejednokrotnie unikatową – wartością stanowią wyjątkowy przykład współistnienia kultury i natury, wymagających szczególnej ochrony w dobie globalnego kryzysu ekonomicznego, społecznego i środowiskowego. 30 października 2020 r. ERHG uzyskał certyfikat Europejskiego Szlaku Kulturowego. Więcej o współpracy muzeum w ramach tej sieci – tutaj.

Inne programy i projekty współpracy międzynarodowej

W 2015 roku Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie nawiązało z Narodowym Historycznym Archiwum Białorusi w Mińsku współpracę badawczą oraz popularyzatorską dla opracowywania i udostępniania niezwykle cennych materiałów archiwalnych, związanych z historią rodu Sobieskich, będących w posiadaniu Archiwum. Współpraca obu instytucji odbywa się przy wsparciu finansowym polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Relacje z prac nad skanowaniem materiałów archiwalnych z Fondu 694: rok 2016, rok 2017, rok 2018. Więcej o współpracy – tutaj.

Wilanowscy eksperci uczestniczą w programach Rezerwatu Architektoniczno-Historycznego w Żółkwi na Ukrainie w zakresie komunikacji społecznej, badań nad dziedzictwem Sobieskich, rewitalizacji i konserwacji zamku (ostatnio badania architektoniczne na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Więcej o projekcie – tutaj.

Rozwijamy współpracę z Wincklemann-Gesellshaft EV/Wincklemann Museum Stendal w Saksonii-Anhalt/Niemcy - realizacja projektu „Johann Joachim Winckelmann (1717-1768) i Stanisław Kostka Potocki (1755-1821). Mistrzowie i uczniowie” w latach 2013-2020, mającego na celu przeprowadzenie badań nad źródłami koncepcji estetycznych, edukacyjnych, kolekcjonerskich i muzeologicznych niemieckich i polskich prekursorów oraz recepcji ich idei w Europie Środkowej. Współpraca polega na wymianie naukowej, działaniach dydaktycznych i promocyjnych oraz pozyskiwaniu funduszy na realizację projektów; organizowane są konferencje naukowe prezentujące zdobyte doświadczenia i osiągnięcia, wydawane są publikacje dorobku naukowo-badawczego wypracowanego przez obie strony.
Projektem kieruje komitet naukowy, w 2018 r. zorganizowano konferencję poświęconą J.J. Winckelmannowi.

Współpraca w zakresie bezpieczeństwa ludzi i zbiorów realizowana jest w ramach International Committee Museum Security ICOM. Partnerami są komitety ICOM z  Czech, Francji, Holandii, Norwegii, Polski, Szwecji i Włoch. W 2018 r. staraniem Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie wydana została książka „Muzeum bezpieczne” w serii „Muzeologia”.

Planning Extended Museums (cultural & natural heritage – society – economy – land &
townscape) / Planowanie muzeum w otoczeniu (środowisku dziedzictwa kultury i natury - społeczeństwie - ekonomii - przestrzeni), współpraca Komitetów Narodowych ICOM z Austrii, Czech, Polski i Słowacji w zakresie realizacji założeń Rezolucji ICOM „Odpowiedzialność muzeum za pejzaż” przyjętej w 9.07.2016 roku w Mediolanie. Wieloletni program, obejmujący konferencje, publikacje (dwie są w produkcji  w serii „Muzeologia”); zorganizowaliśmy konferencję MUSEUMS AND IDENTITIES / MUZEA I TOŻSAMOŚĆ, która odbyłasię w dniach 21-23.11.2018 r. w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Otrzymaliśmy grant Getty/ICOM na jego realizację.

Współpraca w ramach projektu pn. „Culture and Local Development. Maximasing the Impact”, realizacja 2018-2019, 9 krajów:  Czechy, Francja, Holandia, Indie,  Kanada, Polska, Wielka Brytania, USA, Włochy - OECD i ICOM. Projekt finansowany w 2018 r. przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju obejmował badanie muzeów pod kątem ich wpływu na rozwój lokalny, w tym gospodarczy.

W lipcu 2019 r. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zostało przyjęte do European Boxwood & Topiary Society (Europejskie Stowarzyszenie Uprawy Bukszpanu i Topiarów). Dzięki obecności w stowarzyszeniu nasi ogrodnicy będą mogli wymieniać się wiedzą i doświadczeniami z innymi europejskimi ogrodami historycznymi, dla których tożsamości bukszpan i formowane krzewy (topiary) są tak samo ważne. Wcześniej, w 2018 roku Muzeum Pałacu Króla Jana III zostało członkiem European Network of Historic Gardens:

• Posiedzenie generalne zarządu European Network of Historic Gardens, Wilanów, 8 marca 2018 r.
• Drugie Forum Europejskich Ogrodów Historycznych; 5-6 września 2018 r.

W dniach od 7 lipca do 1 listopada 2017 roku w Pałacu Zimowym w Wiedniu odbyła się wystawa „Jan III Sobieski. Polski król w Wiedniu”. Prace nad jej przygotowaniem trwały od 2014 roku, a głównym organizatorem wystawy było Museum und Schloss Belvedere. Ze strony polskiej w przygotowania były zaangażowane czterty rezydencje królewskie (Muzeum Łazienki Królewskie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Zamek Królewski w Warszawie, Zamek na Wawelu).

W latach 2015-2018 prowadzony był projekt badawczy EPICO - „Konserwacja prewencyjna w siedzibach historycznych i muzeach rezydencjalnych – metodologia i zastosowanie ”; celem była szeroka wymiana doświadczeń pomiędzy opiekunami kolekcji w rezydencjach europejskich oraz opracowanie prostej, uniwersalnej metodologii służącej planowaniu strategii opieki prewencyjnej dla kolekcji eksponowanych w siedzibach historycznych i muzeach rezydencjalnych; współpraca pomiędzy Pałacem w Wersalu, Venaria Reale, Stupinigi i Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie a ARRE. Projekt otrzymał prestiżową nagrodę Europa Nostra Award 2017.

Efektem współpracy ze Staatliche Kunstsammlung Dresden, Porzellansammlung w ramach projektu badawczego „Miśnieńska porcelana w XVIII w. dla szlachty i arystokracji w Polsce” jest baza danych na temat wyrobów Miśni z lat 1710–1814 dostępna na wortalu Muzeum Pałacu w Wilanowie.

W ramach Umowy między Rządem PRL a Rządem Republiki Włoskiej o współpracy naukowo-technicznej podpisanej w Warszawie dnia 27 listopada 1960 roku Muzeum Pałac w Wilanowie wspólnie z Palazzo Reale di Napoli i Seconda Universita’ di Napoli realizował w l. 2013-2014 projekt „QR-code in museums: technology for cultural heritage promotion”, dotyczący wykorzystania technologii kodów QR w muzeach rezydencjonalnych.

Eksperymentalna digitalizacja 3D i konserwacja zabytkowych tkanin jedwabnych są przedmiotem naukowej i konserwatorskiej współpracy sieciowej z kilkoma instytucjami w Unii Europejskiej.

„Mobility of collections” Berlin, Hamburger Bahnhof (siedziba Instytutu Badań Muzealnych Państwowych Muzeów Berlińskich) – 3–4 czerwca 2013 r., udział muzeum w konferencji będącej podsumowaniem i próbą nakreślenia perspektyw kontynuacji pracy Grupy roboczej przy Komisji Europejskiej do spraw oceny sposobów i środków służących uproszczeniu procesu wypożyczeń w UE (działającej na lata 2011–2012 i skupiającej delegatów wszystkich państw członkowskich UE).

Muzeum bierze również udział w projekcie „Akademia Nieświeska”, powołanym w ramach polsko-białoruskiej współpracy kulturalnej.

W latach 2012 - 2018 realizowano Projekt Zatrocze: polsko-litewskie przedsięwzięcie, w które zaangażowane było Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie oraz Trocki Historyczny Park Narodowy, finansowane ze środków dotacji celowej Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Celem projektu była szeroko zakrojona rewitalizacja rezydencji Tyszkiewiczów w Zatroczu. Współpraca polegała na ekspertyzie konserwatorskiej oraz wspólnej organizacji kilku wystaw, a także wprowadzaniu na Litwie projektów edukacyjnych, w tym przyrodniczych, które sprawdzają się w muzeum wilanowskim. Ważnym wątkiem współpracy była też komunikacja społeczna i badania tożsamości miejsca (organizacja seminariów i debat publicznych) w ramach stowarzyszenia Genius Loci. Organizowano częste spotkania robocze, w Polsce i Litwie, także poświęcone tworzeniu przemysłów kulturowych. W dn. 19-20 września 2018 roku w ramach projektu zrealizowano konferencję naukową „Muzeum we dworze. Zarządzanie instytucjami w historycznych rezydencjach Białorusi, Litwy, Łotwy, Polski i Ukrainy”. Wydarzenie było współorganizowane przez Trocki Historyczny Park Narodowy oraz Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA.