Antonio Ricciani (1775-1847), „Święta Maria Magdalena”, między 1805 a 1814, miedzioryt, papier welinowy, 427 x 323 mm, Muzeum Narodowe w Szczecinie, nr inw. MNS/Graf/2916; fot. Grzegorz Solecki i Arkadiusz Piętak

W 2010 r. dom aukcyjny Christie’s w Nowym Yorku wystawił na sprzedaż obraz olejny na desce Maria Magdalena przypisywany Giampietrinowi (właśc. Giovanni Pedrini lub Giovanni Pietro Rizzi bądź Rizzoli; czynny w latach ok. 1495-1540/1549), jednemu z uczniów Leonarda da Vinci (1452-1519) w Mediolanie[1]. Dzieło posiada ciekawą proweniencję, przybliżoną przez Christie’s przy okazji nowojorskiej aukcji. Do XVIII w. znajdowało się w kolekcji rodziny Aldobrandinich, osiadłej w Rzymie. 

O tym fragmencie historii obrazu Giampietrina, przedstawiającego świętą Marię Magdalenę, mówi napis pod miedziorytem autorstwa włoskiego rytownika Antonia Riccianiego (1775/76-1847), które powstało według wizerunku autorstwa Rizziego. Napis ów odnosi się do pochodzenia pierwowzoru ze zbiorów Aldobrandinich: EX ORIGINALI TABVLA OLIM IN AEDIBVS ALDOBRANDINIS[2]. Jedna z wielu zachowanych do dzisiaj odbitek kompozycji graficznej Riccianiego, datowaną na lata pomiędzy 1805 a 1814 r. (własność Muzeum Narodowego w Szczecinie), znalazła się na wystawie Leonardiana w kolekcjach polskich w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Obraz Giampietrina – pierwowzór dla kompozycji Riccianiego – był przez Aldobrandinich uznawany za Portret Artemizji i przypisywany samemu Leonardowi da Vinci. 

Ciekawe, że owo utożsamienie biblijnej Marii Magdaleny z bliżej niezidentyfikowaną Artemizją, wywodzące się prawdopodobnie z zapisu inwentarzowego i przekazu tradycji, stało się wskazówką w rozwiązaniu zagadki z dziejów polskiego kolekcjonerstwa. Niedatowany Katalog Obrazów należących do hrabiego Franciszka Potockiego (1788-1853), syna niemniej słynnego kolekcjonera, Wincentego Potockiego (zm. 1825), wymienia namalowany na desce „Portret młodey Kobiety, Artemisią wyobrazający, z najpiękniejszych czasów Sztuki Luiniego”[3]. Z analizy danych, zaczerpniętych z włoskich i polskich archiwaliów, rodzi się hipoteza, że w kolekcji Franciszka Potockiego (obecnie rozproszonej) mogło znajdować się powtórzenie kompozycji Giampietrina, a może (Bernardina?)[4] Luiniego (ok. 1480-1532). Rozterki podobne tej i wynikające stąd intrygujące konkluzje, to dobre przykłady zagadnień, przed którymi stają badacze i wszyscy „detektywi” zainteresowani losami kolekcji dzieł sztuki.
 
Co zatem łączy Świętą Marię Magdalenę Giampietrina, Portret Artemizji i Chrystusa wśród doktorów Bernardina Luiniego[5]? Zanim obraz Luiniego Chrystus wśród doktorów (prawdopodobnie ok. 1515-1530)[6] trafił do zbiorów National Gallery w Londynie (gdzie znajduje się obecnie), stanowił ozdobę kilku prywatnych galerii dzieł sztuki, m.in. Aldobrandinich w Rzymie.
 
Autorka niniejszego artykułu nie posiada danych o obecnym miejscu przechowywania sprzedanego w 2010 r. przez Christie’s obrazu Giampietrina. W 2015 r. był on eksponowany na wystawie Szkoła Leonarda da Vinci w petersburskim Ermitażu[7]. Użyczył go prywatny kolekcjoner z Petersburga.